14.06.2017, 12:14

Kentsel Ulaştırma Değerlendirmeleri -1-

Bugün siz değerli okuyucularıma kentsel ulaştırma ile ilgili paylaşımlarda bulunacağım. Ulaştırma politikası ve planlama kararları hemen hemen hayatın bütün aşamalarını etkilemektedir. Bu gibi kararlar birçok zaman, birbiriyle çelişen amaçlar arasında önem ve öncelik sırasına göre tercihi gerektirmektedir. Örneğin, araç seyahat hızlarını arttırmaya yönelik stratejiler, çarpışma risklerini arttırabilir ve yürüyüş standartlarını düşürebilir. Çeşitli emisyon azaltma stratejileri, araç fiyatlarını yükseltebilir yada toplam motorlu araç seyahatini düşürebilir. Otopark arzının arttırılması da konut fiyatlarını ve vergilerini arttırmaktadır. Bu gibi kararların değerlendirilmesi ve sayısallaştırılması için bir çatkının oluşturulması önemlidir. Araç işletim maliyetleri ve seyahat süresi değerleri gibi çeşitli ulaştırma etkileri, üzerinde yeterli çalışma yapıldığından ve büyüklüklerinin tahmini kolay olduğundan, bunlara bağlı değerlendirmeleri de kolaylıkla yapılabilir. Yaya yolu yürüme koşulları yada sera gazı salımındaki değişim gibi diğer etkilerin sayısallaştırılması daha zordur ve karar alıcılar tarafından çoğu zaman soyut etkiler olarak adlandırılıp somut etkilerden daha önemsiz görülür ve değerlendirmelerden çıkartılır.

Plan analizleri…
Bu kapsamda, geniş bir tercih aralığının değerlendirilmesinde rahat ve uyarlanabilir bir formatta fayda ve maliyet bilgilerinin sağlanmasında daha kapsamlı ulaştırma politika ve planlama analizlerine yoğunlaşılmalıdır. Bu çerçevede değişik ulaştırma türleri için bütün fayda ve maliyet hesaplarının geliştirilmesi için en uygulanabilir veriler kullanılmalıdır. Yayalar ve bisikletliler için aktif ulaştırma sağlık faydaları da hesaba dahil edilmiştir. Bu kapsamda üç farklı seyahat koşulu için (kentsel alanda pik saatler, kentsel alanda pik dışı saatler ve kırsal alan) 11 farklı ulaştırma türünde taşıt-mil ve yolcu-mil bazlı maliyet hesapları bulunmaktadır. Bu şekliyle kurulan analiz çatkısı, ulaştırma aktivitelerinin ve planlama seçeneklerinin karşılaştırmalı değerlendirmesini kolaylaştırmaktadır.

Bir kent oldukça karmaşık bir ulaştırma ağına sahiptir. Kent plancıları için hem mikro ve hem de makro ölçekte değerlendirme oldukça zor olduğundan bu çalışmaların çoğu ampirik olarak yapılmaktadır. Karayolu ağı değerlendirmesinde ilgili çalışmalar kapsamında yeni bir yöntem olarak Oransal Sürekli Kısmi Analiz ortaya konulmaktadır. Önceki araştırmalar kenti bir bütün olarak değerlendirmekte ve kentler arası kısmi analizler gerçekleştirmektedir. Söz konusu çalışmalarda ise kent, oranlı sürekli bir yüzey olarak ele alınmakta ve yüzeyin her bir parçasına kısmi analiz atamaktadır. Bilgisayarın çok uçlu yapısının gücü ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) platformu sayesinde bu analizler birkaç saat içerisinde tamamlanabilmekte ve plancılara görsel sonuçlar aktarılabilmektedir. Diğer alt sistemlerle kıyas, plancılar ve politika yapıcılara kentlerin mevcut durumlarını sezgisel ve daha açık bir şekilde detaylı görüş imkanı sunmakta ve böylelikle çeşitli kararlar ve tahminleri kolaylıkla alabilmektedirler. 

Bütünle benzerlik…
Klasik Öklidçi geometri, görsel uzayı tam sayılı olarak tanımlamakta olup böylelikle uzayda düzenli, ideal bir mevcudiyet ya da bunlardan mürekkep bir mevcudiyet söz konusu olmaktadır. Örneğin CAD platformunda çizgiler, kurblar, dikdörtgenler, kutular, silindirler ve diğer basit geometrik şekiller Öklid geometrisine göre çizilebilmektedir. Dağlar, bulutlar, ağaçlar ve kar gibi çeşitli doğal nesneler ifade edilmek istendiğinde bu daha karmaşık bir durum ortaya koyacaktır. Bu düzensiz nesneler olabildiğince büyütülebilmeli ve her birisi bütünle benzerlik gösterebilmelidir. Bu gibi nesnelerin CAD’da bütün detaylarının tanımlanması mümkün değildir. Uygulamada ne kadar detay ifade edilmek isteniyorsa o kadar çok sayıda çokgen kullanılmaktadır. Çokgenlerin sayısı ne kadar incelenmek ve ölçülendirmek istendiğine bağlıdır. 1967’de kısmi ölçeklendirmenin konu edildiği bir çalışmada sahil şeridinin uzunluğunu ölçülmesi, ölçek büyüklüğüne bağlı olarak sınanmış olup bu da bir paradoksu göstermektedir. Ampirik olaraksa daha küçük olan, ölçüdeki artışı, daha büyük olan ise ölçülen uzunluğu göstermektedir. Aynı zamanda ölçülen uzunluğun (L(G)) ölçü biriminin (G) bir fonksiyonu olduğu da gözlemlenmiştir. 

Şekil 1. Küçük Olan, Ölçekteki Artış, Büyük Olan İse Ölçülen Uzunluktur

Kısmi Karakteristikleri ve Kentler
Çok sayıda kısmi yaklaşım olup temel kısmi karakteristikler aşağıdaki gibidir:

• Kısmi çözümler pürüzsüz değildir, her yerde kesikli çizgilerle ifade edilmektedir. Bu da bu çözümlerin Öklid geometrisinde bütünüyle ölçülendirilemeyeceği anlamına gelmektedir. 

• Kısmi çözümlemeler kendine özgüdür. Kısmi çözümlemelerin parçaları, bütününe benzemekte olup bir ölçekten diğerine benzer düzensizlikleri taşımaktadır. Bu yolla; kısmi çözümlemeler, karakteristik parçalarının hiyerarşisine göre de tanımlanabilmektedir. Kısmi çözümlemelerde 3 tür kendine benzerlik bulunmaktadır: tam kendine benzerlik, yarı kendine benzerlik ve istatistiksel kendine benzerlik. 

• Kısmi çözümlemeler oldukça karmaşıktır. Bu; çizim büyütmelerinin git gide daha fazla detayı ortaya çıkaracağı anlamına gelmektedir. Bazı kısmi çözümlemeler ise iterasyonlarla geliştirilmektedir. Şekil 2’de tipik bir kısmi çözümleme olan Mandelbrot dizisi gösterilmektedir. Yukarıda belirtilen karakteristikler bu dizi üzerinde açıkça görülebilmektedir. 

• Bir kısmi çözümleme; kısmi ölçeklerle ölçülebilir. Bu tam sayılı olmayan parametre, bir kısmi çözümleyicinin pürüzlülük derecesini sınamak için sıklıkla kullanılmaktadır. Bir sahil şeridi, verili 1 ve 2 noktaları arasındaki kısmi bir ölçüye sahip olabilmektedir. Eğer bir çizgi kadar pürüzsüzse kısmi ölçü 1’e yakınsayacaktır. Eğer her yere kıvrılabiliyor ve bir yüzeyi kaplayabilecek kadar karmaşıksa, 2’ye yakınsayacaktır.

 
Şekil 2. Mandelbrot Dizisinin 2000 Kez Büyütülmüş Hali (Ortaya Çıkan İnce Detaylar Bütün Diziye Benzemektedir)

İnsan eliyle planlama…
Kısmi çözümleme karakteristikleri aynı zamanda bulutlar, dağlar ve ağaçlar gibi doğal nesnelerde de bulunabilir. Kısmi analizler; doğadaki bağlantıların ortaya çıkarılması için de şekillendirilebilirler. Bir kent; insan eliyle planlanıp yapılabilir ve aynı zamanda insan etkinlikleri ve doğadan da derin bir şekilde etkilenebilir. Araştırmalar; boru hatları ağı, karayolu ağları, arazi kullanımı ve insan yerleşimleri gibi birçok alt sistemler ile bunların kısmi karakteristiklerini birbiri ile uyumla barındıran bir kenti ortaya çıkarmaktadır. Bunun örneği Şekil 3’te verilmiştir. Genel anlamda bir kentin ana arter ağına sahip olduğu ve bu arterlerin her birisinin de sürekli olarak tali karayollarına bağlandığı gerçeği, bir evin içerisinde bile görülmeyen bir yürüme yolu izleri olduğu mantığı ile birleştirilebilir. İstatistiksel kendine benzerlik arka planda bu fenomeni yapısal bir karakteristik olarak bulundurmaktadır. 

Şekil 3. Kısmi Çözümleme Karakteristiklerini Taşıyan Bir Kentsel Ulaştırma Ağı

Hepinize sağlıklı huzurlu mutlu ve başarılı günler dilerim. 
Yorumlar (0)
banner117
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 28 71
2. Fenerbahçe 28 68
3. Samsunspor 29 51
4. Beşiktaş 28 48
5. Eyüpspor 29 47
6. Başakşehir 28 42
7. Göztepe 28 39
8. Gaziantep FK 28 39
9. Kasımpaşa 29 39
10. Antalyaspor 29 39
11. Trabzonspor 28 36
12. Konyaspor 29 34
13. Rizespor 28 34
14. Bodrum FK 29 33
15. Kayserispor 28 33
16. Sivasspor 29 31
17. Alanyaspor 29 31
18. Hatayspor 28 19
19. A.Demirspor 28 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 32 63
2. Karagümrük 32 59
3. Erzurumspor 32 54
4. Gençlerbirliği 32 54
5. İstanbulspor 33 52
6. Bandırmaspor 32 52
7. Keçiörengücü 33 48
8. Iğdır FK 33 48
9. Amed Sportif 33 48
10. Ahlatçı Çorum FK 32 47
11. Ümraniye 32 46
12. Esenler Erokspor 32 45
13. Boluspor 32 45
14. Pendikspor 32 42
15. Sakaryaspor 32 42
16. Ankaragücü 32 38
17. Manisa FK 33 38
18. Şanlıurfaspor 33 37
19. Adanaspor 32 27
20. Yeni Malatyaspor 32 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 31 73
2. Arsenal 31 62
3. Nottingham Forest 31 57
4. Chelsea 31 53
5. Newcastle 30 53
6. M.City 31 52
7. Aston Villa 31 51
8. Fulham 31 48
9. Brighton 31 47
10. Bournemouth 31 45
11. Crystal Palace 30 43
12. Brentford 31 42
13. M. United 31 38
14. Tottenham 31 37
15. Everton 31 35
16. West Ham United 31 35
17. Wolves 31 32
18. Ipswich Town 31 20
19. Leicester City 31 17
20. Southampton 31 10
Takımlar O P
1. Barcelona 30 67
2. Real Madrid 30 63
3. Atletico Madrid 30 60
4. Athletic Bilbao 30 54
5. Villarreal 29 48
6. Real Betis 30 48
7. Celta Vigo 30 43
8. Real Sociedad 30 41
9. Rayo Vallecano 30 40
10. Mallorca 30 40
11. Getafe 30 39
12. Sevilla 30 36
13. Osasuna 30 35
14. Valencia 30 34
15. Girona 30 34
16. Espanyol 29 32
17. Deportivo Alaves 30 30
18. Leganes 30 28
19. Las Palmas 30 26
20. Real Valladolid 30 16