Kuraldan muaf taşıma belgeleri

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde, 2 Temmuz 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan düzenleme ile kargo taşımacılığı ve dağıtım işletmeciliğine yönelik önemli değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler ve bakış açıları tüm taşımalar açısından önem taşıyor. Bu nedenle bu düzenlemeler üzerinde önemle durmak gerekiyor. 

İnsanların veya ihtiyaç maddelerinin bulundukları bir yerden başka bir yere götürülmeleri gerekiyor; buna taşıma diyoruz. Taşıma konusu olan nesneleri ikiye ayırmak gerekiyor. Birincisi insanlar. İkincisi ise biraz tartışmalı, insan olmayan şeyler veya diğerleri demek mümkün. Bu ikinci grupta ağırlıkla cansız varlıklar var ama hayvanlar ve bitkiler gibi canlılar da bulunuyor. Mevzuatımızda bunların genel adı eşya. Parantez içinde de yük yazılı. Bana göre eşya yükün özel hali. Doğru ifade yük olmalı. 

Taşıma Kanunu’nda genel eşya (yük) tanımı yanı sıra kargo tanımı da var. Kargonun başka dillerdeki anlamı bir yana, buradaki tanımda en fazla 100 kg’lık eşya deniliyor. Ambalaj veya kap içinde olması da söz konusu. 

Yönetmelikte bir de posta gönderisi tanımı var. Eskiden, tanımda PTT’nin taşımasından söz ediliyordu. Tanımlarda, kimin taşıdığı değil ne olduğu önemlidir. Posta gönderileri diğer özelliklerin yanında en fazla 5 kg veya 50 desimetre küp olma gibi özelliklere sahip posta maddesi kolisi veya kargosu olabiliyor. Yük, eşya ile ilgili tanımların tümü bu kadar. Bir de dağıtım işletmeciliğinin tanımında, taşınacak tek parçanın en fazla 5 kg olmasından söz ediliyor, yani dağıtım işletmeciliğinin konusu da bir nevi posta gönderileri. 

Belge türleri

Yönetmelikte pek çok taşıma belgesi bulunuyor. C ve K belgeleri genel yük taşıma belgeleri. N belgesi de bu gruba girebilir. M belgeleri kargoları taşımak için, ancak bu işin tarifeli yapılması şeklinde tanımlanmışlar. P belgeleri dağıtım konusu maddeleri dağıtacaklar. Buna posta gönderileri de giriyor. L veya R belgeleri genel yük taşımacılığının yanı sıra bazı özelliklere de sahip. Kargo taşımacılığı posta gönderisinden büyük yükleri de kapsıyor ve kanunda da kargo taşımacılığı özel olarak geçiyor. L, R ve P belgeleri kanunda söz edilmeyen ama yönetmelik ile getirilen taşıma türleri. 

Yönetmelik değişikliğinde genel durum

Yapılan Yönetmelik değişikliğinde sanki mevcut yönetmelik M ve P belgelerini ayağından prangalıyor da bunların rahat çalışmasını engelliyor gibi… Yönetmelik değişikliği ile bunları ilgilendiren hemen her düzenleme kaldırıldı. Sadece N ve P belgelerine ilişkin bu değişikliklere madde halinde bakalım.

Madde-1: Bu belgelerin alınmasında 14’üncü madde ile istenen tüm özel şartlar kaldırıldı. Bunların yerine posta sektörüne ilişkin yetkilendirme yönetmeliğinde, bunları kapsayan belge sahibi olma şartı getirildi. Bunlara izin veren ayrı bir belge bu, adı geçen yönetmelikte varsa niye bir de KTY’den ayrıca belge aldıklarını anlayamıyorum. Üstelik adı geçen yönetmelikteki belge iptal olursa KTY’deki belge de iptal oluyor. Aynı maddedeki uygun yer şartına sahip olma denetiminden ve asgari kapasitenin kaybında yaptırımdan bu belgeler muaf tutuluyor.

Madde-2: 24’üncü maddedeki asgari kapasitedeki 20 yaş şartı gibi kurallar tümüyle kaldırılıyor.

Madde-3: 25’inci maddedeki M2’lerde 5 olan 1 özmal sözleşmeli taşıt sayısı 10’a yükseltiliyor. 

Madde-4: K1 belgeli taşıtların kullanımında R1 veya R2’ye sahip olma şartı kaldırılıyor. Zaten bu düzenleme ile neyin kast edildiği önceden de net değildi. 

Madde-6: Kargo ve dağıtım işletmecilerinin özel yükümlüklerine ilişkin 43’üncü madde tümüyle kaldırıldı. 

Madde-5: Yetki belgesi sahiplerinin ortak yükümlülüklerini gösteren 40’ıncı maddedeki 9-12-14-45’deki fıkralardaki yükümlülüklerden kargo taşımacıları çıkarıldı. 46’daki fıkradaki 43’üncü maddenin 3 ve 4’üncü fıkralarına ilişkin yükümlülük kalktı. Zaten 43 kalkınca bunlarda kalkmış oluyor.

Madde-7: Kamu hizmeti yükümlülüğü ve sözleşmelerine ilişkin 52’inci maddedeki kargo kelimelerinin yer aldığı 4c’deki kargo ifadesi çıkarıldı.

Madde-8: Ücret tarifelerine ilişkin 56’ncı maddedeki kargo taşımacılığının ücret tarifelerine ilişkin sorumlulukları kalktı.

Madde-9: Kalkan 43’üncü madde ile ilgili hususlar uyarma başlıklı 69’uncu maddeden çıkarıldı. Aynı şekilde kalkan 43’deki U-ETDS bildirimleri cezası da kalkmış oldu. 

Madde-10: Geçici durdurma ve yetki belgesi iptali başlıklı 70’inci maddedeki kalkan 43’üncü maddeye ilişkin 3 günlük faaliyet durdurma cezası da kaldırıldı. Yönetmeliğe göre alınan izin belgesinin süresi bitince M ve P’nin de iptal olacağı hususu buraya dahil edildi. Geçici maddeye göre diğer yönetmeliğe göre yetki belgesi, izin belgesi almak için yıl sonuna kadar süre tanındı. Sonuç olarak söyleyebiliriz ki, M ve P belgelerinin tüm sorumluluk ve yükümlülükleri kalktı. Bunlar kalkınca bunlarla ilgili yaptırımlar da zaten kalkmak zorunda. Tarifeli olan kargo taşımacılığında bu kapsamda ücret ve zaman tarifeleri ile ilgili tüm yükümlülükler hatta kargonun zarar görmesi yükümlülüğü dahi kalktı, ama belge türünün tanımında M belgelerinin sadece tarifeli kargo taşımacılığı yapacağı ifadesi duruyor. 

Yanlışlık mı, haksızlık mı?

Yönetmeliğin çıktığı günden beri bazıları değişse de pek çoğu yürürlükte olan kurallar şimdi M ve P belgeleri için de kalkmış oluyor. Bugüne kadar bunları uygulamakla yanlış mı yapıldı? Yanlış mı, haksızlık mı yapıldı? Acaba aynı yanlışlar diğer belgelerle ilgili esaslarda da olabilir mi? M ve P belgeleri için kaldırılan tüm kural, sorumluluk ve yükümlülüklerin benzerlerinin diğer belgelerde de tek tek kontrolü ile mümkün olanların kaldırılması gerekmez mi? Aksi halde eşitliğe aykırı bir durum ile haksızlık söz konusu olmaz mı? Bu arada devamlı olarak iyileştireceğim diye boğazı hepten sıkılan tarifeli düzenli yolcu taşımacılığından başlansa gayet iyi olacaktır. 
Nihayet normal bir bayram geçirme imkanına kavuştuk. 

Herkesin bu normal bayramını kutluyorum. ■

ARAÇ  TANIM ve SINIFLARINA BAKILABİLİR: KARAYOLLARI TRAFİK YÖNETMELİĞİ İKİNCİ BÖLÜM 3. MADDE C VE D BENDİ