Kurallar şakaya gelmez!

Gazetemizin geçen sayısında A ve D4 belge işlemlerinin durdurulduğu, bunun da Danıştay’ın, bunlara ilişkin bazı Yönetmelik maddelerinin ve bir genelgenin iptalinden kaynaklandığı haberi yer almıştı. Ben de köşe yazımda, Bakanlığın yayınladığı yazıda yer alan bilgilere dayanarak bunlara ilişkin görüşlerimi yazmıştım. Bu yazıda iptalin gerekçelerini bilmediğimi de ifade etmiştim. Ancak ifade edilen maddelere ilişkin gerekçeleri kısmen de olsa tahmin etmek zor değildi. Bu nedenle de büyük ölçüde doğru yaklaşımda bulunduğumdan emindim. Nihayet gerekli bilgilere ulaştım. 

İptal edilenler…

Önce nelerin iptal edildiğini özetleyelim: KTY 8.1.h’deki A1 merkezinin başlangıç veya bitiş illerinden birinde olması ile A1 ve D4 belgeleri verilirken arz talep dengesinin bozulmaması yönünde karar istenmesi… Bir de 2013/KDGM-02/YOLCU numaralı A belgelerine ilişkin genelge iptal edilmiş. Geçen haftaki yazımda iptal edilen hususların zaten çok tartışmalı düzenlemeler olduğunu belirtmiştim. 

Şikâyetçi TÜRSAB

Danıştay 15. Dairesinin kararlarında; davanın, TÜRSAB adına vekilleri tarafından açıldığı görülüyor. Talep de iptal edilen düzenlemelerin iptaliyle sınırlı. Yani talepte tam isabet sağlanmış. Konuya ilişkin talep ve savunmada, bu düzenlemelerin TÜRSAB’ın üyesi olan seyahat acentelerinin mevzuatla verilen görevlerini yapmalarına engel olduğu belirtiliyor. Adı geçen görevlerden transfer yapma ve seyahat/tur düzenleme/gerçekleştirme hususları önem taşıyor. 

Önemli bir husus

Transfer veya tur yapma görevi bunların ilgili mevzuata göre yapılması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz. Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı, eğitim öğretim görevini yaparken öğrencilerin taşınmasında keyfî olamaz, UDH Bakanlığının esaslarına uymak zorundadır. TÜRSAB üyeleri de transfer ve turun taşıma işlerinde bu taşımayı UDH Bakanlığı mevzuatına uyarak yapmak zorundadırlar. 

Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin ilk hallerinde TÜRSAB üyelerinin yapacağı taşımalarda B2, D2, D4 belgeli taşımacılardan hizmet alacağı belirtilmişti. Grup taşıması yapacak başkaları, duruma göre bu belgelerden birini kullanmak zorunda ise TÜRSAB da hiç şüphesiz ki aynı zorunluluğa tabi olacaktır. Bunun ayrıca belirtilmesi, vaktiyle de yazdığım gibi ‘Kandıralı sen de dur!’ esprisine benziyor. 

Sorun farklı

TÜRSAB üyelerinin bu belgeli taşımacılardan hizmet alması sadece otobüsle yapacakları taşımalar için geçerlidir ve belirtilmesine de gerek yoktur. Ancak bu belgelerin kullanılması zorlamasıyla taşımalarını sadece otobüsle yapma adurumu getiriliyorsa, başka bir yanlış var demektir. Küçük olan gruplar için otobüs yerine otomobil kullanmaları bir gereklilik olabilir. Bu nedenle buna imkan vermeyen yukarıdaki düzenleme vaktiyle Danıştay tarafından iptal edilmiştir. Bu iptal sonrasında B2, D2 veya D4 belgesi aranmaksızın otobüsle taşıma yapılabileceği sonucu doğmaz ancak otomobille taşıma yapmak yolu açılır. 

Otomobille taşımacılık

Bilindiği gibi otomobille yolcu taşımacılığı belediye alanlarında belediyenin, belediye dışı alanlarda ise UDH Bakanlığının yetki alanındadır. Bu yetkinin kullanımında diğer tüm kullanıcılar ile TÜRSAB üyelerinin ihtiyaçları dikkate alınmak zorundadır. Halbuki A belgeli otomobille taşıma düzenlemelerinde bu ihtiyaçlara aykırı sınırlamalar bulunmaktadır. Bunlardan birisi seyahatin başladığı veya bittiği yerin A belgeli firmanın merkezi olmasıdır. Halbuki TÜRSAB üyesi buna tabi olmadan geniş bir kullanım serbestliği istemektedir. Bu nedenle düzenleme, ihtiyaçlarına uygun olmayıp şikayet edilmiş ve iptal gerçekleşmiştir. 

Arz talep dengesi

A ve D4 belgelerinin verilmesinde, bunların çalışacağı hatlarda arz ve talebin korunmasına çalışılmıştır. Danıştay bu ifadeleri yetersiz ve muğlak bulmaktadır. Bunun ötesinde şehirlerarası olacak A veya D4 belgeli taşımacılıkta belediye alanlarında yetkili olanlar dahil, yerel idarelerin görüşlerini istemek anlaşılır gibi değildir. Kaldı ki serbest rekabetin esas olacağı belirtilen bir kanuna göre yapılacak düzenlemelerde arz talep dengesini sağlamak idarenin değil, piyasanın işi olmak zorundadır. Kimse kanunun üzerinde böyle bir düzenlemeyi getiremez. Hiçbir gerekçe de bunu haklı yapamaz. 

Bakanlığın yazısında A ve D4 belge işlemleri durdurulurken kamuyla yapılan sözleşmeye göre gerçekleştirilecek A belgeli taşımaların işlemlerinin süreceği belirtiliyordu. Bunu öteden beri eleştirdiğim gibi, geçen yazımda da eleştirmiştim. Başkalarına verilmeyen hakkı, kamuya şehiriçinde bile veriyorlardı. Bu durum mevcut mevzuata açıkça aykırı… Önceden ifade ettiğim bu görüşler Danıştay’ın iptal kararında da benzer biçimde yer alıyor. Kamu ihtiyaçlarına gösterilen hassasiyetin TÜRSAB’ın ihtiyaçlarına gösterilmemesinin iptal getirmesi yerinde değil mi? 

Bir örnek

Bir TÜRSAB üyesi veya TÜRSAB faaliyetlerine ilgi duyan biri TÜRSAB’ın transfer ve turlarından otomobille yapılacak olanlara yönelik bir belge alabilir mi? Bunun otobüsle yapılanlardaki karşılığı, evet; ama otomobille olunca, hayır. Önce belge tahdidine, sonra merkez tahdidine, sonra da arz talep tahdidine takılabilir. Bunu aşmak için otomobille taşımaları ticari olmayan kategoride yapma yoluna gidebilir mi? Bu da hayır! Burada otomobil taşımaları için ücret -en azından ayrı ücret- almadığını düşünebiliriz. Bu kabul altında dahi, yolu yok. B3 ve D3 gibi belgelerle otobüsle taşıma mümkün, ama otomobille değil. Zaten otomobilin bu anlamda ayrı bir belgesi de yok. 

Daha önce söylediğim gibi otomobille taşımaların belediye alanında ve dışında yeniden yapılandırılması şart. Bir de TBMM’nin serbest piyasa kuralına saygı şart. Hiçbir ‘ama’ bu kurala aykırılıklara haklılık kazandıramaz. Kanunun verdiği detayları yönetmelikle düzenleme hakkı da böyle yorumlanamaz. Yönetmelik kanundaki esaslara aykırı olmamak üzere düzenleme getirebilir. ■