Köyüme gidebilecek miyim?

Yıllar önce de benzer başlıkla bir yazı hazırlamıştım. Sanırım, o yazının başlığı “Köyüme gidemiyorum” idi. Yazının konusu da tarifeli taşımacılıktaki yolcu indirme-bindirme kurallarıydı. Bu kurallara göre köyümde bir araçtan inmem veya bir araca binmem mümkün olamıyordu. Yani köyüme gidemiyordum. Şimdi, Yönetmelik değişiyor. Acaba yeni Yönetmeliğe göre köyüme gidebilecek miyim? 

Önce köyüm…

Bilecik vilayetinin Yenipazar ilçesinin Kuşça köyündenim. Bilecik, büyükşehir değil, hatta nüfusuna bakılırsa büyükşehir olmanın çok uzağında. Dolayısıyla indirme-bindirme konularında büyükşehir mevzuatı geçerli değil. Eğer büyükşehir olsaydı, adı köy kalsa bile bir mahalleye dönüşecekti. Keza bu durumda köyüme bir belediye otobüsü gelecek veya geçen bir hattın bir durağı olacaktı. Bu olamadığına göre, köyüm taşıma ve indirme-bindirme kuralları bakımından KTY’ye tabi olmaya devam edecek. 

KTY’de kalkış-varışlar

KTY’de tarifeli taşımaların kalkış ve varışlarının bir terminalden yapılması esas. Bunun bir faydası, taşımacıların topluca bulundukları terminallerde rekabetin oluşması. Taşımacılar fiyat, kalite ve güvenlik açısından uygun buldukları taşımacıyı kolayca seçebilirler. Ancak şimdi devir, internet devri. Bakanlığın zorunlu kıldığı internet sitesinden bilgi edinilebiliyor. Uzaktan edinilen bilgilerle uzaktan bilet alınıyor. Yani terminalin bu açıdan önemi epey azaldı. 

İkinci ve en önemli fayda denetim imkanı vermeleri… Terminal çıkışlarında etkinliği tartışılsa bile epey bir denetim oluyor. Bu da faydalı, ancak abartılmaması gerek. Bazı terminallerde içeriye konan kontrol noktasına transit taşıtların dahi girip terminale para ödeyerek kontrol yaptırması gibi ilginç abartmalar var. Bunun ötesinde, tarifeli taşımacılık artık ana taşımacılık şekli değil. Firmaların sadece yüzde 16 kadarı tarifeli taşımacı, diğerleri tarifesiz. Otobüslerin de yüzde 80’i tarifesiz taşımacılıkta çalışıyor. Bunlarda hiçbir otogar denetimi yok. Daha mı kötüler? Hayır. Denetim yok demedim; denetim, yollarda var. Öyleyse tarifeli taşımacılar da yollarda denetlenebilir. Belki de sadece bu yetebilir. 

İndirme-bindirme

Kalkış-varış dışındaki indirmeler için üç seçenek var. Biri, yine ara duraklardaki terminal. İkincisi, büyükşehirlerde belediyenin izin verdiği yerler. Üçüncüsü ise terminal olmayan ara durak, dense de ne olduğu pek belli değil. 

Peki, kalkış-varış gibi bir zorunluluğa tabi olmayan özel otomobiller, diğer otobüsler ve araçlar için indirme-bindirme kuralı var mı? Var. O da Karayolları Trafik Kanun ve Yönetmeliği’nde… Peki, bu Kanun ve Yönetmeliğe göre tarifeli otobüslerin indirme-bindirme yapmasına imkan var mı? Mevcut Yönetmeliğe göre hayır. Büyükşehir olmayan, belediye de olmayan bir yere gideceksiniz, burada terminal olur mu? Tabii ki yok. Mevcut Yönetmeliğe göre burada inemezsiniz. Bu insanlığa da, eşyanın tabiatına da aykırı. Ne yapacaksın? Terminal olan önceki veya sonraki noktada inip başının çaresine bakacaksın. Çarelerden biri hayvan kiralamak olabilir. 

Köyüme gelince… 

Köyüm, otoyollar, işlek devlet yolları üzerinde değil. Bunların kural ve şartları geçerli değil. Dolayısıyla büyük firmalar geçmiyor, sadece D4-Y belgeli küçük otobüs var. Yenipazar-Eskişehir hattında günde iki sefer yapılıyor. Küçükken bir kısmını yürüyerek gittiğimizi düşünürsek iyi bir imkan. Ama kurallara göre köyde inme-binme mümkün olmayınca, buna izin verecek bir büyükşehir de bulunmayınca, yıllar önce “köyüme gidemiyorum” demiştim.

Taslak ne diyor?

Mevcut taslak kalkış-varış kuralını aynen tekrarlamakla birlikte -ki bu Kanun gereği- indirme-bindirmede yumuşama getiriyor. Büyükşehir belediyesi izni dışında, bunun olmadığı illerde ilgili belediyenin iznini de yeterli görüyor, ama benim köyümde bu da yok. 

Taslakta lehime bir iyileştirme daha var. O da iliçinde yolcu taşımacılık faaliyetinde bulunanlarda terminal zorunluluğu aranmaması. Sadece D4-Y belgesiyle yapılabilecek iliçi taşıma hatlarında kalkış-varış dahil terminal zorunluluğu net olarak kalkıyor. Bu çok iyi. Peki, bizim köyden geçen hat, D4-Y belgesiyle yapılabilecek 100 km.ye kadar şehirlerarası olunca bu kapsama giriyor mu? Bu, biraz tartışmalı. Korkarım ki, ben yine köyüme gidememe durumunda kalabilirim. 

Bazı öneriler…

Benim örneğimde büyükşehir olan Eskişehir’in sınırları içinde belediye yetkili. Ancak bunun sınırları dışına çıkınca bu taşıma, iliçi taşıma olmasa bile D4-Y belgeli taşıt, terminal ve ara durak gibi kurallardan muaf olmalı. Bunun dahası da olabilir… Benim köyümden D1 belgeli bir otobüs hattı geçse, ben bundan faydalanamayacak mıyım? Köyüm, otoyol üzerinde olsaydı, tabii ki faydalanamazdım, ama değil. Sorun şu: Büyükşehir olmayan illerde, il merkezi, ilçe merkezi veya belde belediyesi sınırları dışında kalan yerlerde nasıl inilip binilecek? Bana göre burada geçerli olabilecek tek kural, her yerde geçerli olan Trafik Kanunu ve Yönetmeliğidir. 

Ortaya karışık…

Bazıları “amma büyüttün, köyünün öncesinde veya sonrasında iner, bir taksiye binersin” diyebilir. Tabii, bulabilirsen. Ayrıca belirteyim ki taksilere verilen izinler belediye sınırları içinde geçerlidir, sınır dışına gidemez. Belki A belgeli ticari otomobil olabilir, tabii varsa. Bu arada belirtelim ki, taslaktan sonra hiç olmayacak. Ve soralım: Sabiha Gökçen’den İzmit’e, Atatürk’ten Çorlu’ya hangi ticari otomobil ile gidilecek? Şu cevaplar yanlış: İstanbul plakalı taksi, bir de kiralanacak şoförlü otomobil. İstanbul plakalı taksi, İstanbul dışında taşıma yapamaz. Şoförlü otomobil araç kiralama hizmeti değil, taşıma hizmetidir, taşımacıdan alınır. Taslak sonrasında D2 belgeli taşımacıların belgelerine kaydedilecek ticari otomobiller bu hizmeti verebilir. O da şehiriçi değil, şehirlerarası olmak kaydıyla. 

Şehiriçinde ticari taşıma yapabilecek tek otomobil taksi. Peki, kamunun şehiriçi ihtiyaçları ne olacak? Bunlar için özel bir A belgesi yaratılması ne kadar uygun? Birincisi, bu otomobillerden vatandaş faydalanamıyor. İkincisi, taksicinin sınırına giriyor. Bir dahası var: O da bu amaçla belge almak-vermek. Bu ihtiyacı bari özel belge almadan karşılayabilecek D2 belgeli otobüs firmalarıyla giderin. ■