21.12.2015, 16:31

Mersin Terminalinin düşündürdükleri…

Mersin’de epey bir süredir yolcu terminali sorunu yaşanıyor. Bu konu üzerinde duracağım, ama sözlerim Mersin üzerinden bu işin geneline yönelik olacak. Yoksa her terminal için farklı yaklaşım ile çifte standart gündeme gelir ve konu uzar gider… 

İşin özü
Mersin’de yeni bir terminal yapıldı, şimdi tarifeli taşımacıların burayı kullanması isteniyor. Karayolu Taşıma Kanun ve Yönetmeliğine göre zaten zorunlu ama bu zorunluluğa uyulmasında zorluklar var. 
Öğrendiğim kadarıyla Mersin Büyükşehir Belediyesi yeni terminalin işletme hakkını yıllık 23 milyon TL’ye özelleştirmiş. Bu demektir ki sadece belediye payı için ayda 2 milyon gerekiyor. Tabii, işin maliyetleri ile kâr beklentisi de eklenince bu rakam daha da büyüyecek, aylık 3-4 milyon TL gibi… 

Para nasıl kazanılacak?
Terminalin para kazanma yerleri otobüs çıkış ücretleri, araç park ücretleri ile otobüs yazıhaneleri ve diğer ticari ünitelerden elde edilecek kiralardır. Otobüs çıkış parasını zaten Büyükşehir kendine ayırmış, bu yüzden belirtilen para diğer yerlerden istenecek, tabii, önemli bir kısmı da yazıhanecilerden. 

Mevcut 40 yazıhanenin her birinden yıllık 400 bin TL isteniyormuş. Bu da yıllık 16 milyon TL eder, tabii, hepsi kiralanırsa. Diğerleriyle birlikte bu para işletmeyi kurtarır mı kurtarmaz mı, ben bilemem. Peki, bu 400 bin TL normal mi? Bana göre değil. İşletmecinin parayı nasıl kazanacağı da kendi sorunu, herhalde hesaplarını yapmışlardır. Ancak ‘benim hesabım sizden bu 400 bin TL’yi almamı gerektiriyor’ demekle iş bitmiyor. İşletmeci hesabını ona göre yapıp teklifte bulunsaydı. 

Belediye yönü
Belediye bu terminale çok para harcadığını söyleyebilir. Bu para Mersinlinin parası. Mersinli, bu parayı, orayı kullananlara iyilik yapmak için harcamadı, dolayısıyla yatırdığı parayı almak hakkı. Belediye açısından durum bu. Peki, bu yatırım doğru mu? Bunu, karar verenlere sormak gerekir. 

Hep söyleriz
Bir terminal yapılırken yerinin, büyüklüğünün ve mimari yapısının uygun olması gerektiğini defalarca yazdım. Yanlış yere terminal yaparsanız, taşımacı gitmek istemez. Yolcu burayı tercih etmez. Lüzumundan büyük ve gereksiz harcamalar yapılan terminalin maliyetini taşımacılar çekmek zorunda da değildir. Mevzuattaki zorunluluk da bu sorunu çözmez. Bu işte yanlış olmaması için mutlaka konu uzmanları bulunmalıdır. Terminal sık yapılan bir tesis olmayıp her mimar projelendiremez. Uygun yer, büyüklük ve yapı için uzmanlardan faydalanılması yanında kullanıcı olan otobüsçülerle mutlaka görüşülmelidir. 

Mevzuat hazretleri…
Karayolu Taşıma Kanun ve Yönetmeliğine göre taşımacılar dahil, herkes terminal yapıp işletebilir. Ancak iş imara geldiğinde bu hak sadece belediyenin. Böyle olunca da terminal işletmecileri arasında bir rekabet oluşmuyor. Herkes yanlış yapma hakkına sahip. Üstelik bu yanlışı yapan belediyeler işletme hakkını devrederek yanlışın sorumluluğundan kurtuluyorlar. İşletme hakkını devralan işletmeci, hiçbir kurala tabi olmadan tekel konumundaki terminali işletecek. Hem belediyeye ödeme yapacak hem kendisi kazanacak. Ne güzel iş! Hatta bazı belediyeler bu hakkın niye kendilerine tanındığını, kamusal gereklilikleri unutarak terminali toptan satabiliyorlar. Ben özelleştirme karşıtı değilim, ama tekel konumundaki kuruluşların özelleştirilmesi hassasiyet gerektiriyor. Bunun ötesinde belediye mevzuatının bu özelleştirmeye imkan verdiğini de düşünmüyorum. Burada söylenen her şey özünde yap-işlet-devret modelli terminaller için de geçerlidir. Bunlarda da rekabete açık olmaksızın belirlenen işletme süresi boyunca istediğini taşımacıya dayatabilirsin. Sözleşmelerde taşımacıyı koruyan hüküm yok. Hele işletmeci aynı zamanda taşımacı gibi görünüyorsa daha ballı işletme hakları kolaylıkla verilebilir. Olan da taşımacıya olur. 

Taşımacının korunması
Terminaldeki yerlerde iş yapan diğer işletmeciler bir yana, taşımacıların korunması önemli. Bu, yazıhane ücretleri ve makul çıkış paraları alınmasının sağlanmasıyla olur. Yazıhane ücretlerindeki koruma nasıl olacak? Buna bir öneri getirmek zor, ama çıkış paraları için bilinen bir yol var: Tavan ücret. 

Geçtiğimiz aylarda, 24 Kasım’dan itibaren geçerli olmak üzere bir tavan ücret tebliği yayımlandı. Buna uyulmayabileceğini belirtip herkesi göreve çağırdım; buna Bakanlık, otobüsçü örgütleri ve taşımacılar dahildi. Nitekim bazıları beklendiği gibi buna uymuyor. Önce devlet kuralının arkasında durmalı. Sonra da belediye hem kamu otoritesi hem de mülk sahibi olarak konuya sahip çıkmalı, bir de otobüsçüler tabii… Bazı terminallerdeki mağduriyetlere sessiz kalırsanız Mersin gibi yerlerdeki haksızlıklarda sesiniz gür çıkmaz, desteğiniz de azalır.

Bir öneri
Taşımacıları yüksek yazıhane kirasından korumak için iki yol var; birincisi, otobüsçülerin ihtiyaçlarını az sayıdaki yazıhaneden karşılamaları. Örneğin Mersin’de toplam 10 yazıhane kiralayıp burayı kullanmak ve bunların yükünü paylaşmak. İkincisi, daha radikal: Mevzuatta bulunan bir terminalden faydalanmak için tamamen veya kısmen yazıhane mülk sahipliği veya kullanım hakkı sahipliği şartını kaldırmak. Yani yazıhanesi olmadan da çıkış parası ödeyerek otobüs kaldırabilmek. Bu taşımacıları az sayıdaki yazıhane sahibine veya acenteciye karşı yeterince korur. Sadece firmanın veya o şehirdeki terminal dışı bir acentesinin yetkili bir elemanının kalkış varışta terminalde bulunması gerekli olabilir. Devrim niteliğindeki bu önerimin zor sindirileceğini biliyorum. Hem keyfi davranan belediyeler hem de gelirleri azalacak yazıhane sahip veya işletmecileri bunu kabul etmeyeceklerdir. ■
Yorumlar (0)
banner117
15
açık
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 11 31
2. Fenerbahçe 11 26
3. Samsunspor 12 25
4. Eyüpspor 12 22
5. Beşiktaş 11 21
6. Göztepe 11 18
7. Sivasspor 12 17
8. Başakşehir 11 16
9. Kasımpasa 12 14
10. Konyaspor 12 14
11. Antalyaspor 12 14
12. Rizespor 11 13
13. Trabzonspor 11 12
14. Gaziantep FK 11 12
15. Kayserispor 11 12
16. Bodrumspor 12 11
17. Alanyaspor 11 10
18. Hatayspor 11 6
19. A.Demirspor 11 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 12 25
2. Bandırmaspor 12 24
3. Erzurumspor 12 22
4. Karagümrük 12 21
5. Igdir FK 12 21
6. Ankaragücü 12 19
7. Ahlatçı Çorum FK 12 19
8. Boluspor 12 18
9. Şanlıurfaspor 12 18
10. Manisa FK 12 17
11. Esenler Erokspor 12 17
12. Ümraniye 12 17
13. Pendikspor 12 17
14. Keçiörengücü 12 15
15. Gençlerbirliği 12 15
16. İstanbulspor 12 14
17. Amed Sportif 12 14
18. Sakaryaspor 12 13
19. Adanaspor 12 7
20. Yeni Malatyaspor 12 -3
Takımlar O P
1. Liverpool 11 28
2. M.City 11 23
3. Chelsea 11 19
4. Arsenal 11 19
5. Nottingham Forest 11 19
6. Brighton 11 19
7. Fulham 11 18
8. Newcastle 11 18
9. Aston Villa 11 18
10. Tottenham 11 16
11. Brentford 11 16
12. Bournemouth 11 15
13. M. United 11 15
14. West Ham United 11 12
15. Leicester City 11 10
16. Everton 11 10
17. Ipswich Town 11 8
18. Crystal Palace 11 7
19. Wolves 11 6
20. Southampton 11 4
Takımlar O P
1. Barcelona 13 33
2. Real Madrid 12 27
3. Atletico Madrid 13 26
4. Villarreal 12 24
5. Osasuna 13 21
6. Athletic Bilbao 13 20
7. Real Betis 13 20
8. Real Sociedad 13 18
9. Mallorca 13 18
10. Girona 13 18
11. Celta Vigo 13 17
12. Rayo Vallecano 12 16
13. Sevilla 13 15
14. Leganes 13 14
15. Deportivo Alaves 13 13
16. Las Palmas 13 12
17. Getafe 13 10
18. Espanyol 12 10
19. Real Valladolid 13 9
20. Valencia 11 7