Mesleki yeterlilik yeterli mi?

Tüm insanlara yetecek miktarda üretim yapılması, insanlar tarafından hep arzu edilegelmiştir. Başlangıçta pek üzerinde durulmayan üretim kalitesi ise zamanla önem kazanmıştır. Bugün, pek çok üründe sağlığa uygunluk gibi önemli ve hassas incelemeler yapılıyor. Keza diş tedavisi, berber tıraşı, elbise temizliği gibi her çeşit hizmette de kalite arıyoruz. Özellikle de üretimin kalitesinde çeşitli unsurların yanı sıra insan gücü niteliği çok önemli. 

İnsanların yapacağı işe uygun olması epeydir aranan bir husus. Son dönemde bunun belgelenmesi gerekti. Çeşitli diplomalar bir yeterlilik şartı. Bunun yanı sıra sertifika, belge vs.ler de önemli. 

Ülkemizde mesleki yeterlilik

Ülkemizde meslek standartları ve mesleki yeterlilik 1992’de konuşulmaya başlanmış. AB’ye uyum kapsamında 2007’de yasası çıkmış. 2010’da da ilk mesleki standartlar yayınlanmış. Ülkemizde 750 meslek standardına ihtiyaç belirlenmiş. Bunlardan 572’sinin ulusal meslek standardı yürürlüğe girmiş. 153’ü için sınav ve belgelendirme uygulanıyor. 103 adedi çok tehlikeli meslekler grubunda olup hayli önemli. 

Akredite olunması…

Mesleki yeterlilikte sınav ve belgelendirme yapılıyor. Tabii, bunu yapacak kuruluşun yeterliliği ayrıca önemli. Bu kuruluşların TÜRKAK (Türk Akreditasyon Kurumu) tarafından akreditasyonu gerekiyor. Bundan sonra da MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) tarafından yetki belgesi verilmesi şart. Bunun sonrasında sınav ve belgelendirme yapılabiliyor. 

Mesleki yeterlilik uygulamaları 

MYK’dan yapılan açıklamalara göre 2012’den bu yana 32 kuruluşa yetki belgesi verilmiş. Sırada yıl sonuna kadar 10 kuruluş varmış. Yetki belgeli kuruluşlarca 2012’den bu yana 41 bini aşkın kişi sınava alınmış. Bunların da yarısı sınavı geçerek belge sahibi olmuş. Yani yeterliliğini belgeyle kanıtlayabilecek kişi sayısı 20 binin biraz üzerinde. Bunların kaçının önceden bu işi yaptığı, kaçının sınav ve belge sonrası ilgili bir iş bulduğu gibi konular ise bilinmiyor. 

Ücret durumu

Mesleki Yeterlilik Kurumunun kendisine esas teşkil eden Kanunun yanında Yönetmeliği de söz konusu. Pek çok detayın burada yer alması muhtemel. Bunlar arasında sınav ve belgelendirme ücreti de yer alıyor. Ücret miktar ve tarifelerinin yetkilendirilen kuruluşça belirlenmesi söz konusu. Yapılan açıklamada 350 ile 750 lira arasında ücret ödendiği belirtiliyor. 

Taşımada mesleki yeterlilik

Karayolu taşıma mevzuatı da mesleki yeterlilik konusuna yer veriyor. Bazı hususlar sonradan Karayolu Taşıma Kanununa eklenmiş olsa da bu konunun önemli bir yer tuttuğu ve taşımacılıkta mesleki yeterlilik uygulamasının genel uygulamadan epey önce başladığı görülüyor. Karayolu mevzuatı taşımanın iki önemli unsurunda mesleki yeterlilik arıyor: sürücü ve yönetici. 

Sürücü önemli

Pek çok faaliyette olduğu gibi taşımacılıkta da hizmet kalitesi önemli. Bundaki yetersizliklerin çeşitli olumsuz sonuçları var. En önemlisi de, trafik kazaları. Trafik kazalarında da sürücü kusuru yüzde 95’lerin üzerinde. Böyle olunca da sürücü mesleki yeterliliği öne çıkıyor. Aslında tüm sürücülerde yeterliliği gösteren sürücü belgesi, yani ehliyet eskiden beri aranıyor. Ayrıca bir belge gerekli mi? Aynı belgenin -otomobil ehliyeti gibi- hem ticari hem de ticari olmayan kullanımları söz konusu olduğunda işin gereğine göre ticari kullanımda ayrı şartlar ve belge aranması normaldir. Ancak otobüs, kamyon sürücülüğü gibi özel hali olmayan, sadece ticari amaçlı olan belgeler de ehliyetin diğer mesleki yeterlilik şartlarını da kapsayacak şekilde verilmesi düşünülebilir. 

Eskiden verilmiş olan ticari amaçlı sürücü belgesi sahiplerinin yetersizliklerini gidermek üzere sürücülerde mesleki yeterlilik aranması mevzuatla getirildi. Yolcu-yük ve yurtdışı-yurtiçi faaliyet durumlarına göre SRC1-2-3-4 şeklinde dört mesleki yeterlilik ve belge tanımlandı. 

Taşımacı yeterliliği…

Bir önemli konu da yönetici mesleki yeterliliği… Çok öncelerde araç sahipleri kendi araçlarını işletirken zamanla taşımacılıkta da patron dönemi başladı. Patronlar da kendi araçlarında araç sahibi olmayan sürücü istihdam etti. Bu kişilerde yeterlilik aranması ayrıca önemliydi. Bunun yanında taşımacılık yapan patronların yetersizliği, hatta taşımacılığa ayıracak zamanlarının olmaması taşımacılık işinin kalitesinde yöneticileri öne çıkardı. Tabii, bu yöneticilerin de yeterliliği önemliydi. Yaptıkları işe göre üst düzey ve orta düzey yönetici yeterlilikleri belirlendi. 

Mevzuat durumu…

Mesleki yeterliliğe ilişkin özel bir yönetmelik de hazırlanıp yürürlüğe sokuldu. Buna göre, mesleki yeterlilik eğitimi Bakanlığın yetkilendirdiği kişilerce yapılıyor, sınav ve belgelendirme ise Bakanlıkça. Üstelik Bakanlıkça alınan belge ve sınav ücretleri çok uygun, yani düşük. Bakanlığın yaptığı bu işteki sınav ve belgelendirme yeterliliğine ilişkin TÜRKAK akreditasyonu mutlaka vardır. Ben, bu işin eğitiminin yetkilendirilmesi konusunun UDH Bakanlığının değil, Milli Eğitim Bakanlığı yetkisinde olması gerektiğini düşünenlerdenim. Bazı problemlerine rağmen sürücü eğitiminin Milli Eğitim Bakanlığına olmasının daha doğru ise mesleki yeterlilik eğitiminde de aynı yol izlenmelidir. Bu, tüm mesleki yeterlilikler içindir.

Bakanlık yetkin mi, yetkili mi?

UDH Bakanlığı çok sayıda sürücüye ve yöneticiye mesleki yeterlilik belgesi verdi. Bunların bir kısmı muafiyetle, bir kısmı da eğitim ve/veya sınav yoluyla oldu. Buna ilişkin sayıları bilmiyoruz… Keza muafiyet veya eğitim/sınav yollarıyla belge alan sürücüler arasında deneyim farkına ve eğitim farkına göre ne gibi başarı farklılıkları gözlendi, onu da bilmiyoruz. Bu değerlendirmelere göre mesleki yeterlilik sisteminin sorgulanması ve geliştirilmesi gerekiyor. Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından 41 bin kişinin sınava alınıp 20 bin kişiye belge verildiği açıklaması dikkate alındığında UDH Bakanlığı tarafından yapılan belgelendirmenin bu sayılara dahil olmadığı açık. Zira Bakanlığın sayıları bunun çok çok üzerinde. Öyleyse MYK, Bakanlığın mesleki yeterlilik faaliyetlerini değerlendirmeye almıyor.
Acaba neden?  

Tüm hizmetlerin ve gelirlerin yeterli olduğu bir yıl dilerim. ■