Otobüsün yaşını sormak ayıptır!

İstanbul UKOME’nin 14 Temmuz 2016 tarihli toplantısında, minibüs ve otobüs cinsi taşıtlarla yapılacak turizm taşımalarına ilişkin bir karar alındı. Bunun içinde yer alan, taşıtların 5 yaşı geçmemesi kuralı çok tartışılıyor. Biz de bu konu üzerinde duralım… Öncelikle belirtelim ki, alınan kararlar İstanbul il sınırları içinde yapılacak turizm taşımalarıyla sınırlıdır. 

Alınan kararlardan biri okul taşıtlarının, okulların tatili dönemiyle sınırlı olarak turizm taşımalarında kullanılabilmesi… Bu, hem okul taşıtlarına bu dönemde iş yaratılması hem de turizm taşıma talebinin fazla olduğu yaz döneminde turizm amaçlı taşıt alınıp kış döneminde atıl kapasite doğmasının önlenmesi açısından çok iyi. 

Bu taşımaların sadece özmal taşıtlarla yapılması da bence iyi. Klima zorunluluğu da bu kapsamda görülebilir. Bunun ötesinde bazı şekilsel hususlar var ki, tartışmaya bile değmez.

Alınan kararlardan birisi taşıtların en az 10 koltuk kapasiteli olması. Düzenlenen husus, minibüs ve otobüsle taşıma olduğuna göre, bunların 10 yaşının altında olma seçeneği zaten yok. 

Bir başka düzenleme gerekli teçhizat bulunması ve çalışır durumda olması zorunluluğu… Karayolları Trafik Kanun ve Yönetmeliğine göre zaten olan bu zorunlulukların UKOME’de karara bağlanması abes. 

Bir de ferdi kaza koltuk sigortası yaptırma şartı var. Bu, adı geçen sigortanın mevzuatına göre zaten zorunlu. Eğer burada yoksa, buraya eklenmeden bu sigortanın yapılması zor. 

5 yaş kuralı

Kararlar arasında taşıtların 0-5 yaş aralığında olması da yer alıyor. İfadenin kötülüğü, 5 yaşı geçmeme şeklindeki ifadenin daha doğru olacağının ötesinde bu kuralın özü çok önemli. 

Mevzuat durumu…

Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği ile Karayolu Taşıma Kanununda taşıma güvenliği dahil, taşımalarla ve araç kullanımıyla ilgili hemen her husus düzenlenmiş bulunuyor. Burada, kullanılacak taşıtların durumu net biçimde yer alıyor. Ancak bunlarda taşıtların yaşına ilişkin bir sınırlama bulunmuyor. Turizm taşımacılığında, bunlar dışında özel düzenleme yapma merakı çok eskidir. Bilinmelidir ki turizm taşımaları düzenlenmesi, turizmle ilgili bakanlığın ve bunun mevzuatının işi değildir. Yoksa okul taşımaları Milli Eğitim Bakanlığının, mal taşımaları Ekonomi veya Ticaretle ilgili bakanlıkların işi olurdu vs. Doğrusu tüm taşımaların UDH Bakanlığının konusu olmasıdır. UDH Bakanlığı taşımalardaki yaş düzenlemesine sadece Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde yer vermiştir. 

Belge türüne göre kullanılacak taşıtların yaşı zamanla değiştirilmiştir. Bugünkü D1 ve D2 ile B1 ve B2 belgelerine karşılık gelen yaşlara bakalım: Karayolu Taşıma Kanunu öncesi yönetmeliklerde şehirlerarası taşımalar için 10 yaş, uluslararası taşımalar için 8 yaş kuralı bulunuyordu. 

Taşıma Kanunu sonrası yaş sınırı 16 oldu. Hatta üniversite raporuyla bunun sonrasında da kullanım mümkündü. 2009 yılında yapılan Yönetmelik değişikliğiyle, otobüslere uluslararası taşımalarda 20 yaş sınırı getirilirken şehirlerarası taşımalarda yaş sınırı kaldırıldı. 

Bu arada belge alımını zorlaştırmak amacıyla ilk başvuruda veya asgari özmallarda daha küçük yaşlar arandığı olmuştur, ancak bu taşıtlar eskiyince de kullanılabildi. 

Taşıma güvenliği

Yönetmelik ile yaş sınırı getirilmesinin nedeni mutlaka taşıma güvenliği olmalıdır. Buna yönelik olarak biraz düşük yaşlar belirlenirken, ülkemizdeki taşıt muayene sisteminin Batı standartlarına getirilmesi ve muayeneden geçen taşıtların güvenli olduğunun garanti edilmesi sonrasında yaş sınırı kaldırıldı. Sadece uluslararası taşımalarda, buna ilişkin mevzuat ve şartlardan kaynaklanan 20 yaş sınırı duruyor. 

UKOME kararında 5 yaş sınırının gerekçesi belirtilmiyor. Bunun iki açıklaması olabilir: Taşıma güvenliği ve taşıma konforu. Bugün muayeneden geçen taşıtı güvenli kabul etmek zorundayız. Aksi halde mevzuat ile yaş sınırı getirilmesi düşünülebilir. Tabii ki, güvenlik İstanbul’la ve turizm taşımalarıyla sınırlı değil. Eğer 5 yaş adı geçen taşımalar için doğru olsaydı daha uzak mesafelere giden ve daha zor şartlarda görev yapan taşıtlara 3 yaş, 4 yaş gibi daha ağır sınırlar getirilmeliydi. Acaba doğrusu bu da UDH Bakanlığı bunu görmüyor mu? 

Değerlendirme…

Uluslararası ve şehirlerarası uzak mesafe taşımalarında aranmayan bir kuralı, iliçi turizm taşımasında aramak anlaşılır gibi değildir. Keza İstanbul için gerekli olan sınır diğer illerdeki turizm taşımaları için de gerekli olmaz mı? Turizm taşımalarında gerekli olan güvenlik öğrenci ve personel servis taşımalarında, belediye otobüsleri dahil iliçi toplu taşımalarda niye gerekli olmasın? Bunlarla taşınan insanlar önemli değil mi? Keza İstanbul’da otobüs dışı taşımalar özellikle de taksiler niye düşünülmez? 

Karayolu taşıma mevzuatı İstanbul dahil tüm Türkiye’de geçerlidir. İller buna aykırı kararlar almamalıdır, alamazlar. Belediye kanunları ile belediyelere ve UKOME’lere verilen yetkiler yanlış yorumlanmamalıdır. Buradaki kelimelere dikkat edilirse bu türden hakların olmadığı görülür. Dolayısıyla 5 yaş sınırının hukuki bir yanı ve mantığı yoktur. 

Şüphesiz ki insanlar ve bu kapsamda turizm taşımasına konu olanlar iyi şeylere layıktır. Ancak bu düşünce her şeyin lüks olması zorunluluğunu getirmez. Yoksa bütün belediye otobüsleri yepyeni olmalıdır. Taşıma güvenliğine ilişkin temel kurallar ilgili mevzuatta yer almıştır. Bunun ötesinde konfor artırıcı iyileştirmeler zorlama konusu yapılmayıp piyasaya bırakılmalıdır. Paşa gönlü yepyeni, klimalı, altın kaplamalı, havyar ikramlı otobüs isteyenler piyasadan bunu bulup kiralayarak bununla seyahat edebilirler. Ancak bu keyif herkese zorlama şekline dönüştürülemez. Aksi doğru olsaydı, Karayolları Trafik Kanununa, “taşıtlar 5 yaşından sonra kullanılamaz” kuralı konurdu. Şimdi ne yapılıyor? Eski taşıtların kullanımı yasaklanmayla değil, hurdaya ayırmanın teşvikiyle önlenmeye çalışılıyor. Bu kural, bir kez daha düşünülmeli. Yoksa ben de lüks belediye otobüsü istiyorum. ■