18.10.2019, 11:27

Ulaştırmada Sürdürülebilirlik ve Küresel Politika Örnekleri - 5

Dr. Mehmet Çağrı Kızıltaş

Dr. Mehmet Çağrı Kızıltaş

Model ağırlıklı olarak 1995 yılında yapılan ilgili çalışmalardaki önerilere dayanmaktadır. Bu model, optimal stratejili atama modellerine dayalı açık bir formülasyona sahip olup özellikle literatürde yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Bu karakteristikler; matematiksel yapı düzeyi ve modelin gerçekliği gibi hesaplamalı çözülebilirlik gibi detaylı değerlendirme ve tartışmalara imkân vermektedir. Dahası 1995 yılında ilgili çalışmaların sıklık optimizasyon modeli ne kesin bir çözüm yöntemine sahiptir ve ne de kesin sonuçları karşılayacak yaklaşık doğrulanmış bir değere sahiptir.

Referans çalışmalara yapılan katkı ise sabit koşullar altında aynı düzeyli yapının korunmasını imkan veren ve modelin optimal bir şekilde çözümü için karma tam sayılı doğrusal programlama (MILP) tekniklerinin uygulanmasına imkan sağlayan doğrusallaştırma (lineerleştirme) özelliğidir. Ayrıca 1995 yılında yapılan referans çalışmalarında önerilen aynı düzeyli formülasyon yapısının problemin çözümünü oldukça zorlaştırdığı da belirtilmelidir, bu gibi bir formülasyonun çözümünde herhangi bir standart çözüm yöntemi ise bulunmamaktadır. 

Modeli ifade etmek için ilk olarak hat gösterimleri, talep ve kullanıcı davranışlarının gösterimleri açıklanmıştır. Ardından ise, önerilen doğrusallaştırma ile sıklık optimizasyonu modeli sunulmuştur. 
Toplu taşıma sisteminde ilk olarak arz ve talep unsurları hesaba katılmaktadır. Arz tarafında; mevcut otobüs durakları ve cadde kesimlerine göre rotaları tanımlı hatlar bulunmakta olup sıklıkları ise optimizasyon modeli ile belirlenmektedir. Talep tarafında ise şehrin farklı noktaları arasında seyahat gerçekleştirme ihtiyacı olan kullanıcılar bulunmakta olup ayı zamanda verili bir hat dizisi ile kullanıcılar bu gibi seyahatleri söz konusu hatları kullanarak nasıl gerçekleştireceklerine karar vermektedirler. 

Arz tarafı doğrudan bir grafikle ifade edilmekte olup düğüm noktaları her bir hat için cadde kesimleri ve otobüs duraklarını göstermektedir. Düğüm noktaları arasındaki yaylar seyahat yayları olarak adlandırılmaktadır. Bu yaylar negatifler değer almayan sabitlenmiş seyahat sürelerinde ilerleyen caddeler boyunca otobüslerin (içerlerindeki yolcuların) hareketlerini göstermektedir. Bir düğüm noktasından diğer düğüm noktasına (söz gelimi N5’ten N6’ya) birleşen yaylar, gidiş yayları olarak adlandırılmakta olup tersi ise (N6‘dan N5‘e) dönüş yayı olarak adlandırılmaktadır. Şekil 1 söz konusu grafiğin (örneğin G grafiği) yapısını göstermektedir. Bu modele dayalı olarak, her bir hat (H) dizisindeki bir hattın önceki ve sonraki güzergâha ya da dairesel bir güzergâha sahip olduğu dikkate alınmaktadır. Bir güzergâh mücavir seyahat yaylarının bir kesiminden meydana gelmektedir. Herhangi bir hat için, rotanın yoğunlaşma şekli kapalı bir daire (ya da eğer daire ise tekil rota) olarak dikkate alınmakta olup dahası buradan hareketle de gidiş dönüş süresi çözümlenebilmektedir. 

Şekil 1. Grafik Model

Basitleştirmek adına talebin otobüs duraklarında meydana geldiği (hem üretildiği ve hem de çekildiği) kabulü yapılmaktadır. Daha detaylı bir modelleme; örneğin otobüs duraklarının ağırlık merkezlerine bağlanan yürüme yayları ve zonları temsilen ağırlık merkezi (sendroid) düğüm noktaları içerebilir. Bu unsurların dâhil edilmesi bu tarz çalışmalar kapsamında değerlendirilen formülasyonların yapısında bir değişiklik meydana getirmemektedir. Talep k olarak adlandırılabilecek olan bir dizi O-D çifti ile gösterilmekte olup sırası ile O kalkışı, D varışı ifade etmekte, negatif değer almayan δK ise verili bir zaman aralığındaki ikame seyahat miktarını (kişi/zaman birimi) göstermektedir. 
#Ulas #tırmada #Su #rdu #ru #lebilirlik #Ku #resel #Politika #O #rnekleri #5
Yazarın Önceki Makalesi Yazarın Sonraki Makalesi
Dr. Zeki Dönmez
Dr. Zeki Dönmez
Terminal dışı varış-kalkış...
26 Şubat 2013
Sami Acerüzümoğlu
Sami Acerüzümoğlu
Seyahatname-3
12 Aralık 2024
Yorumlar (0)
banner117
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
banner153
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 31 80
2. Fenerbahçe 31 75
3. Samsunspor 32 54
4. Beşiktaş 31 52
5. Eyüpspor 32 50
6. Başakşehir 30 48
7. Trabzonspor 31 45
8. Konyaspor 32 43
9. Kasımpaşa 31 42
10. Gaziantep FK 31 42
11. Göztepe 30 40
12. Kayserispor 31 40
13. Antalyaspor 31 40
14. Rizespor 31 37
15. Sivasspor 32 34
16. Alanyaspor 31 34
17. Bodrum FK 32 34
18. Hatayspor 31 19
19. A.Demirspor 31 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 36 69
2. Karagümrük 36 63
3. Gençlerbirliği 36 62
4. Bandırmaspor 36 60
5. İstanbulspor 36 58
6. Erzurumspor 36 58
7. Iğdır FK 36 55
8. Boluspor 36 55
9. Amed Sportif 36 54
10. Ümraniye 36 53
11. Esenler Erokspor 36 52
12. Keçiörengücü 36 51
13. Ahlatçı Çorum FK 36 51
14. Sakaryaspor 36 48
15. Pendikspor 36 45
16. Manisa FK 36 44
17. Ankaragücü 36 42
18. Şanlıurfaspor 36 40
19. Adanaspor 36 30
20. Yeni Malatyaspor 36 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 34 82
2. Arsenal 34 67
3. Newcastle 34 62
4. M.City 34 61
5. Chelsea 34 60
6. Nottingham Forest 33 60
7. Aston Villa 34 57
8. Fulham 34 51
9. Brighton 34 51
10. Bournemouth 34 50
11. Brentford 33 46
12. Crystal Palace 34 45
13. Wolves 34 41
14. M. United 34 39
15. Everton 34 38
16. Tottenham 34 37
17. West Ham United 34 36
18. Ipswich Town 34 21
19. Leicester City 34 18
20. Southampton 34 11
Takımlar O P
1. Barcelona 33 76
2. Real Madrid 33 72
3. Atletico Madrid 33 66
4. Athletic Bilbao 33 60
5. Villarreal 33 55
6. Real Betis 33 54
7. Celta Vigo 33 46
8. Osasuna 33 44
9. Mallorca 33 44
10. Real Sociedad 33 42
11. Rayo Vallecano 33 41
12. Getafe 33 39
13. Espanyol 33 39
14. Valencia 33 39
15. Sevilla 33 37
16. Girona 33 35
17. Deportivo Alaves 33 34
18. Las Palmas 33 32
19. Leganes 33 30
20. Real Valladolid 33 16