Yetki belgelerindeki bilgi yetersizlikleri

Bakanlık, taşımacılık yapacakların gerekli yeterliliklere sahip olup belge almalarını şart koşuyor. Bu gayet doğal ve gerekli bir şey. Peki, kimlerin yetki belgesi sahibi olduğuna ilişkin Bakanlık bilgi sistemi yeterli mi? 

Yeterlilik nedir?

Mal veya hizmet üretip satacak olan her kişi veya kurum bunun gerektirdiği yeterliliklere sahip olmak zorundadır. Bu kapsamda önce işletmecinin sonra da sahip olduğu üretim tesisinin yani binaların, makinelerin, insanların vs. yeterli olması gerekir. Bu, basit bir dükkanda faaliyet gösteren işletmeciler için de geçerlidir. Hatta sokaktaki bir insandan hizmet alacak olsanız onun bile yeterliliği aranabilir. 

Taşımacı yeterliliği

Önce taşıma işletmecisinin yeterli olması gerekir. Bu kapsamda mali ve mesleki yeterlilik ile mesleki saygınlık esastır. Mali yeterlilik kapsamında sahip olması gereken sermaye, taşıt, büro, çalışan gibi hususlar yer alır. 

İşletmecinin kullanacağı tüm taşıtların taşımaya uygun olması gerekir. Bunun özel bir denetimi gerekmez. Zaten imalattan yeterli olmak zorundadırlar. Taşıt muayenesi de bunların yeterliliğinin sürdüğünü gösterir. Bunun ötesinde şoför ve diğer personelde yeterlilik belgelerle kontrol edilir. Zaten taşımacılar mesleki yeterlilik şartını doğrudan kendileri değil, çalıştırdıkları yeterlilik belgeli (yönetici veya sürücü) kişiler üzerinden sağlarlar. Bunlara sahip kişilere belge verilir ve taşımacılık yapmalarına müsaade edilir. 

Bakanlık bilgi sistemi

Bakanlığın sitesine girdiğinizde hangi taşımacıların hangi tür belge sahibi olduğunu görebilirsiniz. Acaba bu bilgi sistemi yeterli mi? 

Yönetmeliğin ekinden başlayalım. Belge ücretlerine ait bu ekte belge isimlerini doğru bir şekilde göremiyoruz. Örneğin; D1 için “ticari ve tarifeli olarak yapacaklara verilir” diyor. Peki, ne yapacak? Örneğin; otobüsle şehirlerarası (illerarası) yolcu taşımacılığı yapacağı niye burada yer almaz? Önceden böyleydi. 

Bakanlığın belge sayılarına ilişkin listesinde de aynı yanlış sürüyor. Kaç tane D1 olduğunu görüyorsunuz da D1’in hangi belge olduğunu yine anlamıyorsunuz. 

Konumuz olmamakla birlikte, önceden her belge türüne kayıtlı araç sayılarını görmek mümkün idi. Şimdi ise bunun daha da gelişmesini beklerken bu bilgiler görünmez oldu. Üstelik belgenin adını bile tam göremiyoruz. 

Unvan konusu

Yönetmelikte, belge için müracaatta taşımacının unvanının ve varsa kısa unvanının bildirilmesi gerekiyor. Yine Yönetmelikte pek çok belgede en azından dört tekerleği olan taşıtlarda unvan veya kısa unvanın yazılacağı yer alıyor. Hemen hiçbir taşıtta taşımacının tam unvanı bulunmuyor. Bunun yerine kısa unvan tercih ediliyor. İnsanlar da bunu biliyor, firma tercihlerini buna göre yapıyor. Demek ki, hepsinin bir kısa unvanı var. Ama bunu Bakanlığın belge adları arasında göremezsiniz. Vatandaş da kısa unvanını bildiği taşımacının yetki belgesi olup olmadığını ve bu unvanın hangi şirkete ait olduğunu öğrenemez. Hâlbuki bu ek bir denetim imkanı da sağlayabilirdi. 

Terminal işletmeciliği 

Öncelikle belirtelim ki, terminal işletmeciliği ile terminalin iyi anlaşılması gerekir. Terminal işletmeciliği belgesi (T) bir terminali işletmek üzere alınır. Yine belirtelim ki, hiçbir belgeyi önceden alıp yeri gelince kullanmak yoktur. Yani ben bir terminal işletmeciliği belgesi alayım, bir terminal bulursam kullanayım denemez (Önceden var olan 6 aylık faaliyete geçme süresi yenisinde kaldırıldı. Yani belge alındığında faaliyete geçilmesi gerekiyor). 

Önceden terminal işletmeciliği için sadece sermaye şartı vardı. Şimdi de rakamlar değişse de aynısı sürüyor. Önceden herhangi bir yeterli terminali işletme şartı yoktu, ama terminallerin yeterlilik şartları ayrıca belirtiliyordu. Fakat hangi terminallerin bu yeterliliğe sahip olduğunu bilemiyorduk. Belki, yeterli olmayan terminalin işletmecisine belge verilmez gibi bir yorum yapılabilir. Yenisinde terminalin yeterlilik şartları ayrı bir madde olmaktan çıkarılıp T türü belge almanın şartları içine yerleştirilmiş. Ne yazık ki çok kötü bir cümle. Başvuran, böyle bir terminali işletmek zorunda mı demek isteniyor? Eğer istenen bu ise başvurduğu terminalin bu şartları sağladığı nasıl bilinecek, belgelenecek? Yani önce bir yerlerden işletilecek terminalin uygun ve yeterli olduğuna dair bir belgenin verilmesi/alınması gerekmez mi? 

Bu arada terminalin büyüklüğüne ilişkin rakamlar pekâlâ tartışılabilir. Bu rakamlar İstanbul, Ankara, İzmir için çok az, terminal bulunan küçük ilçeler için çok fazla. Bunun yeterliliğine ilişkin bir ölçü belirlenip buna göre karar verilmesi daha doğru olmaz mı? 

Bilgi sistemine gelince

Bakanlığın bilgi sisteminde terminal işletmecilerinin unvanları yer alıyor. Bu işletmecinin hangi terminali (yeterli veya değil) işletmek üzere bu belgeyi aldığını burada göremiyoruz. Bundan da şöyle bir sonuç doğuyor: Hangi terminalin hangi işletmeci tarafından işletildiğini burada net olarak görmek mümkün değil. Belki adres uyumundan bunu kısmen çıkarabilirsiniz. 

Bu arada belirtelim ki, bir işletmeci aynı türden sadece bir belge (örneğin sadece bir D1) alabilirken, terminal işletmecisi farklı terminaller için birden fazla belge alabiliyor. Bu işletmenin sadece bir merkezi, yönetim yeri olabileceğine göre bu merkezin uzağındaki illerdekiler dahil, farklı terminaller bu merkezden idare edilecek. Öyle ise niye her terminal için belge alsın? Alacağı bir tek terminal işletmeciliği yetki belgesine, ek sermaye şartını karşılamak kaydıyla işleteceği tüm terminalleri kaydederek faaliyetini sürdürebilsin. Her terminalde bir irtibat ofisi, işletmecinin dışındaki yöneticinin yeri tabii ki olacak. Yeter ki, hangi terminallerin yeterli olduğu, hangi işletmeci tarafından işletildiği bilgi sisteminden görülebilsin. 

Bitirirken

Ben, Karayolu Taşıma Kanunu’nu ve buna göre hazırlanan Yönetmelik ile diğer düzenleyicileri çok önemseyen biriyim. Keza istatistiki veya sadece bilgilendirici bilgileri de çok severim. İstatistikler sayesinde yetersizlikleri ve geleceği görmek mümkün olur. Dijitalleşen dünyada bilgi kullanımı artmak zorunda. Bazı eksiklerine rağmen U-ETDS sistemini de çok önemsiyorum. Buna karşı kılıç çekenleri de hiç anlamıyorum, anlamaya da niyetim yok. Bütün bunlara rağmen her şeyin daha da iyi olmasını isteyen ve bunun için çaba gösteren biriyim. Bu yazıda böyle anlaşılırsa mutlu olurum. ■