‘Akıllı ulaştırma’nın ülkemizdeki ilk uygulamalarını, yakın bir geçmişte İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Elektronik Denetim Sistemleri çalışmaları ile görmeye başladık. Sonrasında bu uygulamalar İstanbul’un hemen hemen her noktasında başarıyla uygulanmaya başladı. Her ne kadar bu ve benzeri uygulamalar ilk etapta ‘ceza’ eksenli ve dolayısıyla ‘yetki-sorumluluğu’ elinde bulunduran idarelerin ‘mali’ kaygıları ve refleksleri olarak algılanabilse de, ülkemizde ‘yasaklar’ın ‘ahlaki’ ve ‘fayda’ eksenli arka planı algılanamadığından(algılatılamadığından) ‘ortak yaşam’ı kolaylaştırıcı bu tedbirlerin ancak ve ancak ‘cezai tedbirler’ ve ‘güçlü denetim mekanizmaları’ ile sağlanabileceği hususu da bir vakıadır. Zira bu da aynı ‘özel araç’ kullanımının yaygınlığının ‘para-statü’ eksenli toplumsal algısının çarpık sonuçlarına paralel sonuçlara sahiptir. Yani ‘tüketim kültürü ve alışkanlıkları’nın yönlendirilmesi, daha doğrusu ‘yönetişimi’ ile alakalıdır. Ancak buradaki ince çizgi; ‘yönetme’ ve ‘yönetişim’ arasındaki algıdan geçecektir. Nasıl ki; medyanın abartılı bir güce ulaştığı günümüzde; sistem her ne kadar ‘demokrasi’ olarak işlese de, medya kanalı ile insanların bilinçaltına bir ‘doğru’yu empoze etmek mümkün olabiliyorsa, burada ‘insanların ortak faydası’nı gözetecek olan ‘tüketim kültürü, toplumsal bilinç, şehirlilik algısı’nın arkası ‘yönetişim’ ile doldurulabilir.
Medyanın işlevselliği
Burada; yönetici kadrolar, STK’lar, vakıflar, üniversiteler, halka ‘medyayı doğru yönde araçsallaştırarak’ çözüme giden örneklikleri ortaya koymalıdırlar. ‘Medyanın işlevselliği’ ancak bu yönde anlam kazanabilecektir. Bu bağlamda ABD ve benzeri ‘ileri teknoloji-ekonomi’ toplumlarında ‘demokrasi’, heyecanını kaybetmiş ve ‘medya ve benzeri’ güçlerin argümanı haline evrilmeye başlayabilmektedir. Bu; buralarda ‘demokrasi’nin olmadığı anlamına gelmemekle beraber, aslında medya ve görsel’in tahakkümü altına girmiştir. Ama bu toplumlar - geneli itibariyle- ‘yasak’ algısını kendi ‘ahlakilik’ ölçütleri üzerinden okumayı içselleştirebilmiş toplumlardır. Kuzey ve Batı’nın politik olarak ‘galip’, ekonomik-teknolojik olarak ‘ileri’ toplumlarının bu durumu karşısında, Dünya’nın geri kalanında; genel ‘tüketim kültürü’ alışkanlıkları ‘takip, taklit, görsel ve statü’ üzerine yoğunlaşmıştır.
Akıllı medya…
Bu toplumların birçoğu aynı zamanda ‘gayri safi milli hasılası’ düşük ve ‘yerinden üretim’in olmadığı toplumlardır. Bu toplumları genel seyri; yüzyıllık süreçte, ‘kapalı toplumlar-kapalı cemiyetler-grupsal tahakküm’ ve takibinde de ‘dünyaya açılış’ üzerine bir seyir izlemiş olup, bugün itibariyle ‘kâr ve zarara’, ‘fırsatlara ve tehditlere’ açık olan bir ‘güçlü yön-zayıf yön’ değişkenleri havuzuna sahiptir. Buradaki üçüncü adım; bütün bu süreçleri ve karmaşayı toparlayıp bir görüş açısı kazandırabilecek olan bir ‘perspektif inşası’ olmalıdır. Zira halkımız ve benzeri halklar için ‘yasaklar’ bizatihi ‘baskı, denetim ve hatırlatma’ unsurları olarak algılanabilmektedir. Bunda hem yönetimin hem de yönetilenlerin birçok yanlış algısı ve fiili rol almaktadır, almıştır. Esas olan ise, tabir yerindeyse ‘hatalı tespiti’ ve ‘ilk nerede ne zaman kimin yanlışı ile başladı’ sorusuna cevap aramak yerine bir yönetişim anlayışı içerisinde ‘medya-teknik-ekonomi’nin imkanlarını doğru yönde kullanarak ‘olması gereken’i bir örneklik olarak ortaya koymaktır. Burada ‘medyanın yönetişim’i kavramını ve bununla beraber içeriği başlı başına tartışılacak olan bir ‘akıllı medya’ kavramını da ortaya atabiliriz.
Ulaştırma süreci…
Günümüzde ‘iletişim-bilişim teknolojileri’ gibi konular, ‘ulaştırma’ ile beraber ya da bizatihi içerisinde değerlendiriliyor. Dolayısıyla bütün bu ifade ettiklerimizi de ‘entegrist’ bir bakış açısında toplamak mümkün olabilecektir. ‘Alternatif enerji’ ‘yenilenebilir enerji’ gibi kavramları ‘sürdürülebilirlik’ ile birleştirerek tam da burada ‘akıllı’ bir okuma yapmamız mümkün olabilecektir. Zira ülkemiz bütünüyle en genel anlamda kuzey ve batı ülkelerine kıyasla güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi zengini bir ülkedir. Bu anlamda, bu enerjiler ölçeğinde İstanbul’umuz; güney illerimizden ve Ege illerimizden daha fakir olabilir, ancak bunun basit bir coğrafi kabul metodu yoktur. Öyle ki; rüzgarların yıl içerisinde, esiş yönleri, iklim- bitki örtüsü, arazi yapısı, yerleşim, enlem-boylam ve benzeri birçok değişkeni vardır. Dolayısıyla ‘akıllı bir tasarım’ dahilinde lojistik altyapısı da güçlendirilmiş bir şeklide oluşturulacak olan tesisleşme süreciyle, bir bölgenin farklı yörelerinde yılın farklı zamanlarında edinilecek maksimum rüzgar enerjisi etütleri dahilinde, en üst düzeyde bir ‘rüzgar enerjisi’ edinimi mümkün olabilecektir.
Enerjinin planlanması…
Benzer bir yaklaşım ‘güneş enerjisi’ ve diğer alternatif enerji kaynakları içinde geçerli olabilecektir. Hatta bu kaynakların; edinildikleri coğrafyada, en yakın yörelere direk kaynaktan-tasarruf alanına taşınımının yönlendirilmesi de söz konusu olabilecektir. Bütün bunlar ‘ulaştırma’nın direk ilgi alanı içerisine girmektedir. Bu bağlamda da; ‘ulaştırma-planlama-enerji’ ekseninin ‘akıllı şebekelendirilmesi’nin tam merkezindeki bir ‘entegrasyon’u ifade etmektedir. Denetim mekanizması güçlü kurulmuş, idari karmaşadan uzak, yerinde müdahale imkanı sağlayan, lojistik imkanlarından en üst düzeyde faydalanan, hizmet parametreleri yüksek, sürdürülebilirlik merkezli ve ‘insan odaklı’ yaklaşımlar tamamıyla bir ‘akıllı tasarım’ sürecinin organlarını meydana getirmektedir. ‘Akıllı şehirler’ konusu hizmet parametreleri ile doğrudan bağlantılı olup elektronik-yazılım-ulaştırma-endüstri-makine mühendisleri’ni bir araya getirecek bir arka plana sahiptir.
Hepsi entegre edilmeli…
Bu anlamda akademi-piyasa entegrasyonu, teori-uygulama entegrasyonu ve benzeri birçok sosyolojik-felsefi-teknik entegrasyon anlamında içeriği doldurulabilecek bir geniş alanı ifade eder. Bu anlamda; caddelerden mahallere, ilçelerden yörelere geniş bir okuma ve yeniden yapılanma fırsatlarını barındırır. Aslında; Batı’nın ve son dönemlerde Uzak Asya’nın öncülüğünü yaptığı teknik gelişmelerin ‘imkanları’nın salt okunurluğunun bizim olan bir ‘perspektif’ ile birleştirilip gerçek bir yeniden yapılanma ihtimalini ortaya koyar. ■