Hemzemin geçişlerde güvenlik programı uygulanmasıyla; önlemlerden hemen sonra, yetişkinlerin izinsiz geçişlerinin önemli oranda düştüğü, üstgeçit kullanımının arttığı ve bunun devam ettiği görülmektedir. Çocuklarda ise; önlem başladığında ve önlem süresince, izinsiz geçişlerdeki düşüşün az olduğu ancak bunun 3 a y sonra belirgin bir şekilde ortaya çıktığı görülmektedir. Gözlemci güvenilirliği; her bir rota için 10 dakikalık gözlem periyotlarıyla karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Gözlemciler arası güvenilirlik; demiryolu koridorunun her bir güzergahı için toplam geçiş sayısına göre 0,95’ in üzerinde çıkmış olup kritik değer olan 0,85’ in üzerindedir. Bu kritik değer; her bir güzergah için çocukların ve yetişkinlerin izinsiz geçişlerinin ölçüm ve değerlendirmesinde asgari koşuldur.
Önlemler yararlı oluyor
Program dahilinde eğitim ve fiziksel önlemlerin alınmasından hemen sonra Henderson demiryolu istasyonunda izinsiz geçişler net bir şekilde azalmıştır. Üç ay sonra ise bu düşüş kalıcı ve istikrarlı bir hal almıştır. Bununla beraber hem eğitim önlemleri ve hem de çevresel önlemler aynı zamanda uygulanmış olup kaydedilen bu düşüşün ne kadarının eğitim önlemleri ile ne kadarının fiziksel engellerle veya ne kadarının her ikisinin katkısı ile meydana geldiği net bir şekilde hesaplanamamaktadır. Ayrıca bütün bu veriler oransal verilerden oluştuğundan yaya davranışını değiştiren uygulama dışı faktörlerin ayrıca hesabı da mümkün olmamaktadır. Bu faktörler; demiryolu koridorundaki nüfus değişimi, dönemsel değişimler ya da demiryolu kazaları hakkındaki reklamlar ve benzeri etkenleri içermektedir. Ayrıca; bir diğer önemli nokta da; fiziksel önlemler için belirlenen ölçülerin, uygulama boyunca izinsiz geçişlerde gerçekleşen değişimlere göre yenilenmemesidir. Hickory ana kapısı üç gözlem periyodu boyunca değişen zamanlarda açık bırakılmış olup bu zamanlarda yayaların geçişleri de gözlemlenmiştir. Kuzey platformunun karşısındaki Smythe yolunun sonundaki yeni çitlerin demir direkleri kısa süre sökülmüş ve teller kesilerek yeni boşluklar oluşturulmuştur. Yayalar bu boşluklardan geçişleri esnasında da gözlemlenmiştir. Üç aylık gözlem ve araştırma süresince; teller makine yağı ile kaplanmış ve izinsiz geçiş zorlaştırılmıştır. Önlem sonrası araştırma sürecinde yayaların sahip olduğu farkındalık, eğitimin başarıya ulaştığının bir göstergesidir. Bununla beraber araştırma sonuçları, çalışma süresince davranışlarda kısmi bir değişim olduğunu göstermiştir. Önlem sonrası araştırma sürecinde ortaya çıkan tepkiler, güzergahtan geçiş sırasında eğitim önlemlerinin farkındalığı arttırabileceğini göstermiş olup aynı etkiyi güvenlik algısında ise oluşturamamıştır.
Sosyal ve çevre faktörleri
Bu çalışmada; çevresel ve sosyal faktörlerin yayaların güzergah seçiminde önemli bir rol oynadığı ortaya çıkmaktadır. Bu faktörlerin her birinin oynadığı rolün irdelenmesi ve değerlendirilmesi, detaylı çalışmalarla ele alınması gereken bir konudur.
İzinsiz geçişler; dünya genelinde demiryolu güvenliğinin karşı karşıya olduğu en büyük zorluklardan birisidir. Bunların sonucu olarak ağırlıklı olarak tren-yaya çarpışmaları ile karşılaşılmaktadır. İzinsiz olarak demiryolu güzergahında bulunan insanların karşıdan karşıya geçiyor olması veya güzergah boyunca yürüyor olması gerekmez. Eğer demiryolu hattı, çevre alanlardan etkin bir şekilde izole edilmezse, demiryolu hattına yakın bir alanda yürüyen her yaya potansiyel olarak izinsiz geçiş durumunda kabul edilecektir. İster suç amaçlı olsun ister karşıdan karşıya geçiş olsun, demiryolu güzergahına girişi, daha kısa bir yol için tercih edilir. Finlandiya’da yapılan bir araştırmada; demiryolu güzergahına giren insanlar için bu izinsiz geçişin; en kısa yol ve en hızlı geçiş olduğu görülmüştür. Birçoğu bu izinsiz geçişi yıllardır yapmakta olup bunun için hat üzerinde kolay geçiş yapabilecekleri patikalar oluşturmuştur.
Hızlı ve kolay geçiş imkanı
Finlandiya’da halihazırdaki demiryolu hatlarının önemli bir bölümü ihatasızdır. İzinsiz geçişlere daha çok; nüfusun yoğun olduğu ve demiryolu trafiğinin ağır olduğu kentiçi bölgelerde rastlanmaktadır. Demiryolu hatları genellikle yerleşimleri bölmekte olup buna bazı güzergahlarda uzun yıllardır rastlanılmaktadır. Bununla beraber; kentteki yeni yerleşim alanları, alışveriş merkezleri, okullar gibi gelişimler, genellikle demiryolu hattının her iki tarafında konumlanmakta olup insanların hattı karşıdan karşıya geçme gereksinimlerini arttırmaktadır. Yerleşim yerlerindeki bu bölünme, demiryolu güvenliğinden sorumlu ve halk için en güvenli geçiş noktalarını belirleyen demiryolu otoriteleri ile karşıdan karşıya geçiş için en kısa yolu tercih etmek isteyen halk arasında gerginliğe neden olmaktadır. Sonuç olarak; demiryolu otoriteleri imkan dahilindeki ölçüler için uygun bilgilere ihtiyaç duymaktadır.
Araştırmalar sürüyor
Birçok araştırma; izinsiz geçişlerin özel bir yerleşime bağlı olduğu konusunu ele almıştır. Eğer yerleşim esas alınacak olursa; önlemler izinsiz geçişleri kimlerin ve hangi sebeple yaptığının tanımlanmasına göre özelleştirilecektir. Bunun için izinsiz geçiş yapan kişilerin profillerinin ortaya konması gerekmektedir. Burada hesaplanması önerilen ana faktör; en yakın yasal geçişe olan mesafedir. Eğer bu mesafe nispeten kısaysa insanlar; ihata önleminin kabul etmeye daha yatkınken, mesafe uzunsa alttan veya üstten izinsiz geçişlere yönelmektedir. Bu bulgular; önlemlerin yerleşim ve çevre ilintili faktörlere göre uyarlanmasını önermektedir. Ayrıca önlemler; hat boyunca izinsiz geçiş özelliklerine çeşitlenebilmelidir. Problemin iyi tespit edilememesi, kaynaklara bağlı risklerin, uygulanan ölçüleri etkisiz olması veya ters etki oluşturmasıyla, devam etmesi sonucunu doğuracaktır.
İzinsiz geçişlerde caydırıcılık
İzinsiz geçişlerde caydırıcılığın sağlanması için çeşitli önlemler bulunmaktadır. Önerilen müdahaleler; demiryolu bölgelerine yaya erişimini kısıtlamayı, kamu eğitimini, ödül ve cezayı ve farklı teknik çözümleri içermektedir. Yaya erişiminin kısıtlanması; çitleme, işaretleme, istasyon çalışanları ve güvenlik personellerinin farkındalığı ve arazi çalışmasını içermektedir. Teknik çözümler; uyarı cihazlarını, kapalı devre televizyonlarla işitsel anonslar, hareket detektörleri ve kameraları içermektedir. Demiryolu Güvenliği ve Standartları Kurulu; demiryolu hatlarına erişimde etkin bir caydırıcılık sağlayabilecek, özel konulara doğrudan ölçü tasarımlarının kullanımıyla çok yönlü bir yaklaşım önermektedir. Önerilen çok sayıdaki önleme karşın, Auckland’da bir banliyö istasyonunda ihatadan izinsiz geçişi azaltmak için kamu eğitimi ve erişim kısıtlamalı önerilerin etkin bir değerlendirmesini içeren basılı bir araştırma mevcuttur.
İzinsiz geçişler azalıyor
Sonuçlar; geliştirilen bu önlemin uygulanmasının hemen ardından izinsiz geçişlerde yüzde 59’dan yüzde 40’a düştüğünü, 3 ay sonra bu oranın süreklilik kazandığını ve yüzde 36-40 seviyesinde seyretmeye başladığını göstermektedir. Ayrıca bu düşüşlerin yetişkinlerde (yüzde 65’ten yüzde 37’ye) çocuklardan (yüzde 47’den yüzde 34’e) daha etkili gerçekleştiği görülmektedir. Ayrıca; demiryolu güvenliği eğitimi, sürekli cezalandırma ve aralıklarla cezalandırmanın izinsiz geçişlerin azaltılmasındaki etkisi değerlendirilmiştir. Hedef grup olarak ortaokul ve lise öğrencileri seçilmiştir. Demiryolu istasyonu civarında; emniyetsiz davranışların azaltılmasında cezalandırmanın eğitimden daha etkili olduğu ve farkındalığın arttırılmasında iletişimden daha başarılı olduğu görülmüştür. İzinsiz geçiş davranışının anlaşılması ve konu ile ilgili bilginin arttırılması için daha fazla çalışma yapılması gerektiği açıktır.
Peyzaj düzenlemesi ve çit uygulaması
İzinsiz geçiş probleminin önlenmesi için; Finlandiya demiryollarındaki en yoğun izinsiz geçiş yapılan bölgeler tanımlanmış olup seçilen bölgelerde izinsiz geçiş davranışı araştırılmış ve imkan dahilindeki önlemler için fikir geliştirilmiştir. Ayrıca demiryolu hattına yakın yerleşim alanlarında yaşayan insanların izinsiz geçişleri de araştırılmıştır. Bu çerçevede gerçekleştirilen çalışmanın amacı; izinsiz geçişlerin sıklığı ve izinsiz geçiş davranışlarının karakteristiğinde üç önlemin etkinliğinin araştırılmasıdır. Önlemler; peyzaj düzenlemesi, çit yapımı ve engelleyici işaretlemelerdir. Peyzaj ve çit çalışmasının; izinsiz geçişi fiziksel olarak zorlaştırdığı için etkin önlemler olduğu kabul edilmiştir. Ayrıca bu önlemler kurulum açısından nispeten daha pahalı olup özellikle tel çitin bakım gereksinimleri söz konusudur. Engelleyici işaretlemeler; üçüncü önlem olarak seçilmiş olup kurulumları ucuzdur ve bakım gereksinimleri daha azdır. Bununla beraber; işaretlemelerin izinsiz geçişlerdeki etkisinin çok olmadığı kabul edilmiştir, çünkü yayalar basılı engellemelere her zaman riayet etmemektedirler.
Örneğin; 2009’da yapılan bir çalışmada, Tel Aviv’de bir kavşakta, yayaların yüzde 13,5’unun kırmızı ışıkta geçtiği tespit edilmiştir.
Hepinize sağlıklı, huzurlu, başarılı ve mutlu bir hafta dilerim. ■