1958 yılında Adnan Menderes’in talimatıyla İş Bankası’na dünyada başta gelen motorlu araç üreten şirketlere mektup gönderilmişti. Geçen sayıda detayları vardı.
Tabii Ahmet Veli Menger 1949 yılında Daimler-Benz AG’nin ana bayiliğini almıştı…
Ve sürekli Türkiye’de ağır vasıta üretimi ile montajını yapan bir fabrika kurma hayal etmiştir… etmektedir.
Ve Mercedes ile sürekli bu konu müzakere edilmiştir.
Ahmet Veli Menger’in Teknik Direktörleri ve Müşavirleri yüksek mühendis sayın Mahmut Hotin ve yüksek mühendis sayın Fuat Kazak’ın bu uzun ince yolda ciddi destekleri ve katkıları olmuştur.
* * *
10 yıl sonra gelen, İş Bankası’ndan gelen mektup bu hayalin gerçekleşmesine biraz daha yaklaştırır.
Mercedes, İş Bankası’na şu cevabı verir:
“Mektubunuzun içeriğini büyük ilgiyle okuduk, belirttiğiniz konular bizi çok ilgilendirdi. Biz de bu konuların ayrıntıları ile ilgili sizlerle görüşmeye hazırız.
1959 yılı başlangıcına kadar delegasyonumuzu kurup sizlerden randevu talep edeceğiz.”
* * *
1959 yılında İstanbul ve Stuttgartta etraflı görüşmeler yapılır.
Uzun bir maraton başlamıştır.
Netice itibari ile Daimler-Benz AG’nin fabrika kurma konusunda somut fikri oluşmuştur.
Mercedes, Mengerler’e fabrikanın kurulması için çok büyük sermaye gereklidir uyarısını yapar.
“50 milyon markın altında olmayacaktır” diye bir mektup yazar.
Ve Mengerler’e montaj projesi için Türk Hükümeti ile görüşmelere başlamasını tavsiye eder.
Mengerler’in Genel Mürdürü İshak Arslan bu vazife ile görevlendirilir.
Görevlendirilir de Türk Hükümeti farklı düşünmektedir.
Hükümetin düşüncesi; yabancı sermaye iştirakiyle montaj başlayacak… bir şirket kurulmalı lakin en fazla 7 yıl içinde üretimini yüzde 75-80 yerli muhtevalı üretimden parça kullanmalı.
* * *
Ve Koordinasyon Vekaleti (Bakanlığı) Mengerler’e bir aşağıdaki mektubu yazar:
3.12.1959 tarihli dilekçemize K:
Dilekçenizin incelenmesinde aşağıda gösterilen hususların bilinmesine ihtiyaç görülmüştür.
1) Montajı yapılacak kamyonları evsafı, tipi, modeli, tonajı, karoseri tip ve evsafı,
2) Halihazırda yapılan ithalatla yukarıda 1’inci maddedeki vasıflardaki beher kamyonun F.O.B ithal bedeli, unsurları ayrı ayrı gösterilmek üzere maliyet ve satış fiyatları,
3) Her model ve tipten beher senede monte edilecek kamyon adedi,
4) Bütün parçaları ihtiva eden demonte halde her tip ve model kamyon F.O.B ithal kıymeti, montajı memleketimizde yapıldığı taktirde unsurları ayrı ayrı gösterilmek üzere maliyet ve satış fiyatları,
5) Memleketimizde yardımcı sanayiden istifade edilerek temin edileceği bildirilen parçaların isim, parça numarası, maliyetleri ve her birinin hangi menbadan temin edileceği,
6) 5’inci maddede zikredilen parçalar haricinde beher tip ve model kamyon montajı için ithal edilecek parçaların F.O.B. kıymetleri,
7) Bu şekilde monte edilen kamyonların unsurları ayrı ayrı gösterilmek üzere maliyet ve satış fiyatları,
Montaj ve imalat için temin edilecek makine, tezgah ve techizatın isim ve vasıfları F.O.B. ithal bedelleri, bunların hangi menbalardan ne şekilde temin edilecekleri,
(…)
Yukarıda istenilen malumatın acilen vekaletimize irsali rica olunur.
* * *
Bu arada Magirus, Leyland, Alfa Romeo, Ford ve Chrysler firmaları Ankara’ya müspet teklifler getirmişlerdir.
Yıl 1960’a doğru iç siyaset hareketlenmiştir.
27 Mayıs 1960 ihtilali olur.
Ve proje buzdolabına kaldırılır.
Ancak Türkiye’de finansman ve döviz darlığından araç ithali gittikçe zorlaşmaktadır. ■