Mercedes-Benz’in ‘Yıllar ve Yollar’ belgeselinden, yokluk yıllarıyla devam edelim…
Yokluk yılları yavaş yavaş geride kalmaktadır. Artık otobüs üretimine dönük adımlar atılmaktadır.
Her şey ihtiyaçtan doğuyor. İkinci dünya savaşının ardından gelişen ekonomiler Türkiye’ye de yansıyor. Otobüs üretimi ihtiyacı iyice hissediliyor.
1963’te Magirus montaja başlar.
1967’de efsane 302’yi üretecek Otomarsan kurulur.
Tahsin Önalp
Eski Ulaştırma Bakanı
Bunlar bir yerde başlangıçta bir vazife gördü ama muayyen bir zaman sonra ulaşım sistemi içerisinde bu derme çatma otobüslerin görev yapamayacağı aşikâr hale geldiği için çelik karoserli kendi kendini taşıyan otobüsler imal edilmesinin gerekliliği ortaya çıktı.
1963 yılında İstanbul’da Ünver Otobüs Karoseri AŞ Alman Magirus lisansıyla 37 kişilik otobüslerin montajına başladı. Böylece yaklaşık 20 yıl devam eden Milli Kasa otobüslerin dönemi sona erdi.
Şadiye Çağlıkoç
Kamil Koç’un kızı
Görünüşü güzel, sürati güzel fakat birçok otobüse adapte olamayan, fren sisteminde havalı frenler yaptı, körüklü havalı frenleri şoförler ayarlayamadı. Her seferinde bir körük patlatıyordu. Yolda kalıyor, dengesiz oluyor otobüs, sürat yapıyorlar… Kazalar yaptılar. Magiruslar’dan hiç memnun kalmadım.
Aslında Türkiye’de otobüs fabrikası kurma girişimlerinin başlangıcı 1958 yılıydı. Adnan Menderes dünyanın önde gelen imalatçılarına Türkiye’de otobüs üretimi yapmaları için birer mektup yolladı.
İzzet İmre
Mengerler Şirketler Grubu Yön. Krl Üyesi
Mercedes-Benz şirketi bu mektuba kendilerinin de bunun üzerinde müspet düşüncelerde bulunduklarını ve Türk hükümetiyle görüşmeyi arzu ettiklerini bildiren bir mektup yazmışlardır. Kamyon ve otobüs montajına başlaması gerektiğini ve esasında Mengerler’in inşa etmiş olduğu servis istasyonunun otobüs montajı için müsait olduğu ve bunun içinde süratle bu montaja başlanabileceği fikri Mercedes tarafından geliştirilmiştir.
Ancak 27 Mayıs 1960 ihtilali Alman firmasının bu girişimini ertelemesine neden oldu. Aradan geçen 6 yıl boyunca bir kez benzer girişimler tekrarlandı ama hepside sonuçsuz kaldı. Nihayet 8 Şubat 1967 günü İstanbul Davutpaşa’da Mengerler firmasına ait servis istasyonun arkasındaki arazide bir kamyon ve otobüs montaj tesisinin kurulmasına karar verildi. Mercedes’in İstanbul’a yatırımın miktarı 25 milyon TL olarak belirlendi. Dönemin şartları düşünüldüğünde bu oldukça büyük yatırım bedeliydi. Bir ortağa daha ihtiyaç duyuluyordu.
Mercedes buna kararnameye göre yüzde 42-43 civarında iştirak etmesi gerekecekti. Geriside Mengerler tarafından konulması gerekecekti. Biz ve Mercedes Türkiye’de ortak aradık. Bunu üzerinde Kadir Has beyefendiyle bendeniz İstanbul’da hiç unutamam Liman lokantasının barında buluştuk. Birbirimizi tanımayan iki tane yabancı insan tanıştık, görüştük, konuştuk ve orada Kadir Has bey bana evet dedi. İzzet anlattığın şeyler doğru güzel şeyler bende sana inanıyorum ben bu işi kabul ediyorum dedi. Otobüs Motorlu Araçlar San. AŞ. yani Otomarsan Şti. bu şekilde kurulmuş oldu.
Kadir Has
Türkiye’nin tek güveneceği bir şey varsa oda karayolları. Karayolları da denince Türkiye gözünü açmış otobüs dedin mi Mercedes’ten başkasını tanımıyor. Böyle bir firmayla ortak olduğumun farkındaydım.
Till Becker
MBT Direktörler Kurulu Bşk.
O zamanki şartlarda pek geçerli olmayan biçimde iyi teknik bir iş birliği anlaşması yapmışlardır ve Otomarsan’a tek tip araç üretmesi için gerekli izni vermişlerdir. Bugün bakınca bu Daimler Chrysler için çok akıllı bir adım gibi görünmese de aslında o zaman için çok riskli bir adımdı, çünkü bunun yürüyüp yürümeyeceği kesin değildi.
***
Bugünden baktığımızda otobüsçülüğün gelişeceğini o gün öngörememişler… Haftaya devam edeceğiz.