Ülkemizde etnik ayrımcılığın ve bazı kesimlere olumsuz davranışların artması ve bunun taşımacılığa da sirayet etmesini geçen yazımda konu etmiştim. O yazıda şehirlerarası yolcu firmalarına ve çalıştıkları yörelere göre yapılan ayrımcı uygulamaların tehlikelerinden ve yanlışlarından söz etmiştim.
Taşıtlara ayrımcılık yapılması sadece şehirlerarası otobüs firmalarının durumu ile ilgili değil. Bazı yerlerde taşımacılıkta kullanılan veya kullanılmayan tüm taşıtlara plakalarına göre ayrımcılık yapıldığını hep duyuyoruz. Bu sadece taşımacılarla ilgili değil, tüm taşıt sahipleri ile ilgili çok önemli bir konu. Öyle ki Güneydoğu ve bazı Doğu illerinde o ilin plakasına kayıtlı olandan daha fazla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi yerlere kayıtlı taşıtlar bulunması, böyle bir endişenin ne kadar çok olduğunu gösterir. Bir de bu, belki o illerde yaşayanların başka illerde yaşama arzusunu da ifade edebilir.
Tanım gereklidir
İnsanların ve canlı cansız varlıkların benzerlerinden net biçimde ayırt edilmesi bir ihtiyaçtır. Bunun nedeni insana ve varlıklara ilişkin, haklar ve sorumluluklar olarak açıklanabilir. Küçük yerleşim birimlerindeki insanların ayrımı öncelerde kolayca mümkündü. Meslek veya lakapları buna yeterdi. Demirci Hasan, Kel Ahmet, Ali Ağa gibi. Keza hayvanlar için de bu ayrımlar kolayca yapılabilirdi. Koca boynuzlu koç, karabaş köpek gibi. Bu tanımlar zaman içinde yetmez olunca, değişik yöntemler gelişti. İnsanlar için baba adı, doğum tarihi, doğum yeri, ana adı, nüfusa kayıtlı olduğu yer, ikamet ettiği yer vs. gibi bilgiler kişilerin tanımlanmasında kullanılmaya başlandı. Buna rağmen, kişilerde de zaman zaman bazı karışıklıklar yaşanmadı değil… Buna da çözüm olarak en son TC kimlik numarası getirildi ki, artık bu numara ile hiç kimsenin başka bir kişi ile karışması mümkün değil. Tabii, sahtelik yapılmadığı sürece.
Bırakınız insanları artık hayvanların bile özel kimlikleri veya numaraları var.
Araçlara gelince
Otomobillerin ilk kullanıldığı dönemlerde sayıları pek az olduğu için kolayca tanımlanmaları mümkündü. Kırmızı Ford, yeşil cip, beyaz Mercedes gibi... Daha sonra plakaların en basit şekli kullanılmaya başlandı: İstanbul 13 gibi. Zaman içinde gelişmiş plakalara geçildi, bugün bazı kişi veya kuruluşların özel plakaları dışında hepimizin bildiği plakalar var. Önce iki rakamlı, ki biri sıfır olabilir, bir plaka kodu. Ardından bir, iki, üç harften oluşan harf grubu ve son olarak da 3 veya 4 rakamlı sayı grubu. Bu plakalar bize neyi anlatıyor? Öncelikle hangi ile kayıtlı olduğunu ve diğerlerinden ayırt edilmesini sağlayan, harf ve rakam grubu.
Yerin önemi
Öncelerde bir yerlerde kullanılan elektriğin, suyun, telefonun bedeli ancak o yerde ödenebilirdi. Bankadaki hesaba ancak açıldığı şubede işlem yapılabilirdi. Vergiler sadece ilgili yerde ödenebilirdi vs. Benzer şekilde araçlarla ilgili vergiler, cezalar diğer işlemler vs.de sadece aracın kayıtlı olduğu yerde yapılabilirdi. Şimdi devir değişti, her işler uzaktan yapılabiliyor. Yerin önemi neredeyse kalmadı.
Plakanın ili
Şimdi şu soruyu sormak gerekir. Bir plakanın hangi ilden alındığının veya da taşıtın hangi ile kayıtlı olduğunun ne önemi var? Bana göre hiç. Bazıları araç sahibine belirli tebligatların yapılabilmesinin önemini söyleyebilir; ancak bu da aracın kaydı ile ilgili değil. A ilinin nüfusuna kayıtlı bir kişi, B ilinde ikamet edip C ilinin plakasını kullanabiliyor. Artık plakanın il kodu, isteyenlere pozitif veya negatif ayrımcılık (hemşehricilik, kayırmacılık, düşmanlık) yapımı dışında bir imkan getirmiyor. Bu nedenle plakalardaki il ayrımının kalkması gerekiyor. Bunun uygulamasının bazı ülkelerde yapıldığını da zaten biliyoruz.
Daha faydalı plaka
Bir aracın plakasında, hangi ile kayıtlı olduğundan daha fazla önem taşıyan pek çok şeyi anlamak mümkün olmalı. Yük veya yolcu taşıtı olduğu, ticari veya özel olduğu, yolcu taşıtlarının otomobil, minibüs, otobüs olduğu (n1,n2,n3), yük taşıtlarının kamyonet, kamyon vs. olduğu (n1,n2,n3), yolcu taşıtlarının ülke çapında mı yoksa il çapında mı taşıma yapabileceği ayrımı tıpkı muayenenin yapıldığı durumlarda ne zamana kadar geçerli olduğu gibi vergilerin ödenip ödenmediği bilgisi bile plakadan anlaşılabilir. Bugün TSK’ya ait taşıtlara bakıldığında sadece üzerindeki numaralardan hangi kuvvete, orduya, birliğe ait olduğu anlaşılabiliyor. Emniyet araçlarında hangi ile olduğu yanında, taşıtın artık ülke çapındaki kayıtlı numarası bile işlenmeye başladı ve onlarda da farklı bir sisteme geçildi. İçişleri Bakanlığı ve UDH Bakanlığı bu konu üzerinde birlikte çalışarak ikisinin de beklentilerine uygun yeni bir plaka düzeni oluşturabilirler. Bunu yaparken, belediyeye ilişkin hakların korunması bakımından belediyelerin görüşlerinin alınması uygun olur. Bitirirken, özünde her çeşit ayrımcılığa karşıyım. Kadınlara yapıldığı gibi bazı pozitif ayrımcılıkların gerektiğini biliyor, kabul ediyor ve savunuyorum da. Bunun ötesindeki ayrımcılıklar önlenmelidir. Taşıtlardaki plaka sistemi sadece bu nedenle bile değişmelidir ki yapılacak değişikliğin bunun ötesinde de faydalı olacaktır ve bu ihtiyaç gelecekte daha fazla hissedilecektir.
Ayrımcılığın olmadığı günlere ulaşmak dileğiyle bayramınızı kutlarım. ■