Kültür ve Turizm Bakanlığı turizm taşıması yapan araçlarda bulunması gereken taşıt plakalarının güncel tarihli olması zorunluluğunu kaldırdı. Buna karşı çıkan TÜRSAB yaptığı açıklamada; yapılmakta olan denetimlerin duracağını, kazaların artacağını, vergi kaybı oluşacağını, hizmet kalitesinin düşeceğini, belgesiz faaliyetlerin artacağını, faturasız, sigortasız, rehbersiz taşımalar yapılacağını ve tüketicilerin haklarının çiğneneceğini belirtti. Bu konuyu ilgili mevzuat yönüyle ele almak istiyorum.
Trafik Kanun ve Yönetmeliği
Tüm karayolu taşıtlarının uymak zorunluluğunda oldukları çeşitli konular bu mevzuatta yer alıyor. Burada taşıtların uygunluğu, kaydı, kullanım esasları, denetim ve cezalandırılması gibi çeşitli hususlar yer alıyor. Tabi ki, yolcu taşımacılığında kullanılan taşıtlarda buna dahil. Bu konudaki denetimlerin ve cezalandırmanın kimler tarafından nasıl yapılacağı da yer almakta. Denetim yetkilileri arasında TOBB, TESK, TÜRSAB, TŞOF gibi ilgili kanunlarla kurulan örgütler ve tabi ki, meslek sahiplerinin kurduğu sivil toplum kuruluşları yer almıyor.
Taşıma Kanun ve Yönetmeliği
Yolcu ve yük taşımacılığına ilişkin olarak tüm taşımalar, taşımacılar, taşıtlar, sürücülerle ilgili özel hususlar bu mevzuatta yer alıyor. Yolcu taşımacılığında otobüsle yapılan ticari ve hususi taşımalar ile otomobille yapılan ticari taşımalar kapsam içinde. Belediye alanındaki yolcu taşımaları özel hükümlere tabi. İşin özünü taşıma yetki belgesi alınması uygun ve kayıtlı araç kullanımı ile uygun sürücü kullanımı oluşturuyor diyebiliriz. Yine denetim ve cezalandırma bu mevzuatta da yer alıyor. Burada da devlet kuruluşları dışında hiçbir sivil toplum örgütünün ve taşımacı derneklerinin denetim yetkisi bulunmuyor.
----------------------------------------
TÜRSAB yetkili değil
Tur ve transfer aracında bulundurulması gerekli belgeler arasında araç plakası da yer alıyor. Ne olduğu pek açık değil. Bunun bulundurulmasından taşımacıya bir sorumluluk yüklemek ve cezalandırma yapmak mümkün değil. Taşıma mevzuatında böyle bir suç ve ceza yer almıyor. Araç plakası bir turizm taşımasının yetkili bir seyahat acentesi tarafından gerçekleştirilip, gerçekleştirilmediğinin tespiti için kolaylık sağlayabilir. Ancak bunun araç durdurularak yapılması gerekir. Bu durdurmayı ve denetimi yapmaya TÜRSAB yetkili değildir.
----------------------------------------
Turizm taşıması
Yolcu taşıma mevzuatında bir turist tanımı bulunmadığı gibi yolcular da turistler ve turist olmayan diye ayrılmıyor. Bunun yerine tarifeli ve tarife taşıma ayrımı bulunuyor. Tarifesiz taşımalar kolay bir anlatımla belirli bir gurubun taşındığı taşımalar oluyor. Turizm taşımaları da tarifesiz taşımaların özel ve önemli bir bölümünü oluşturuyor. Ancak turizm taşıması olmayan özel gezi, spor müsabakası, okul gezisi, cenaze, düğün, av gibi pekçok tarifesiz taşımada bulunuyor. İlgili mevzuatta tüm tarifesiz taşımalarla ilgili zorunluluklar ve sorumluluklar yer alıyor. Turizm taşımasından söz edilmediği gibi bunlarla ilgili özel bir hususa da yer verilmiyor. Zaten bir tarifesiz taşımanın turizm taşıması olup olmadığı dışardan anlaşılabilir birşey değil. Bunu anlamak için tarifesiz taşımalar için zorunlu olan taşıma sözleşmesine bakılması ve/veya durdurularak taşıtın kontrölü gerekiyor ki, bu da ancak yetkili olanlarca yapılabilecek bir denetim.
TÜRSAB mevzuatı
Bu mevzuatla turizm kapsamına giren taşımaların/ seyahatlerin kimler tarafından düzenleneceği, organize edileceği ve nasıl yapılacağı ile ilgili hususlar geniş bir şekilde yer alıyor. Bu mevzuatın bu işin taşıma kısmını düzenlemesi söz konusu olamaz. Bu iş başka bir bakanlığın ve başka bir mevzuatın konusu zaten. Burada önemli husus; bu taşımaların taşıma sözleşmelerinin tur veya transferi gerçekleştirecek seyahat acentesi tarafından yapılması. Zaten ilgili mevzuatta da taşıtlar pek az yer alıyor. En görünen şekli tur ve transfer araçlarında bulundurulması gereken belgeler şeklinde. Bu belgeleri araçlarında bulundurma zorunluluğu taşımacının değil, seyahat acentesinin işidir. Yine buna ilişkin bir cezalandırma yapılacaksa bu da seyahat acentesine yönelik olmalıdır. Taşıma mevzuatında yolcu taşımacılarının bu türden bir sorumluluğu yoktur. Bu nedenle bunlardan ötürü bir cezalandırma da yapılamaz.
TÜRSAB Araç Plakası
Tur ve transfer aracında bulundurulması gerekli belgeler arasında araç plakası da yer alıyor. Ne olduğu pek açık değil. Dediğim gibi, bunun bulundurulmasından taşımacıya bir sorumluluk yüklemek ve cezalandırma yapmak mümkün değil. Taşıma mevzuatında böyle bir suç ve ceza yer almıyor. Araç plakası bir turizm taşımasının yetkili bir seyahat acentesi tarafından gerçekleştirilip, gerçekleştirilmediğinin tespiti için kolaylık sağlayabilir. Ancak bunun araç durdurularak yapılması gerekir. Bu durdurmayı ve denetimi yapmaya TÜRSAB yetkili değildir. Hatta taşıma mevzuatındaki denetçilerin de böyle bir görevi yoktur. Eğer böyle bir denetim gerekliyse bunun taşıma mevzuatına uygun şekilde eklenmesi gerekir. Yapılacak denetim taşınan yolcu grubunun bir seyahat acentesine ait olup olmadığı şeklinde olmalıdır. Bunun için araç plakası da gerekmez. Zorunlu olan taşıma sözleşmesinin seyahat acentesi tarafından yapılmış olması yeterlidir. Araç plakası olsa olsa bu tespitin yapılmasını kolaylaştırabilir. Ancak bu plakanın güvenilirliği de azdır. Zira bu plaka ile bu seyahat acentesine ait olmayan taşımaların yapılması imkan dahilindedir. Güncel araç plakaları dahi bu kötü kullanımı engellemeye yetmeyebilir.
İşin kaza yönü
Taşıma güvenliği açısından gerekli olan tedbirler Trafik Kanunu ve Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Bunun ötesinde Taşıma Kanun ve Yönetmeliği taşıma güvenliğine yönelik pekçok özel düzenleme getirmektedir. Bunlara yenileri de eklenebilir ve güncelleme yapılabilir. Araç plakasının ise kazaları önlemede ne gibi bir etkisi veya faydası olacağını anlayabilmiş değilim. Bu düşüncem turizm taşımalarının seyahat acenteleri üzerinden yapılması gerekliliğini ve bunun takibini ortadan kaldırmaz.
TÜRSAB Denetimi
TÜRSAB’ın faydalı olabilecek araç plakası dahil taşıtları ve taşımaları denetleme yetkisi yoktur. Yetkili olanlar da araç plakası, rehber bulundurma gibi...taşıma mevzuatında yer almayan hususları taşıma mevzuatına göre denetleyip cezalandırma hakkına sahip değildirler. Bu nedenle TÜRSAB yetkili olanlar eliyle dahi kendi mevzuatında yer alan hususları denetlendirip taşımacıya veya taşıta ceza yazdırma yoluna gidemez.
Burada faydalı olduğu iddia edilen araç plakasını belirli bir bedel ile verilmesi ise bu işin faydadan öte gelir amaçlı olduğu düşüncesini akla getirmektedir. Eğer TÜRSAB bu konuda samimi ise seyahat acentelerine bu plakayı hiç ücret almadan vererek taşımaların usulüne uygun yapılmasının kolaylaştırma şeklinde seyahat acentelerinin ve kamu otoritesine katkı sağlayabilir. Taşıt plakası bahanesiyle yaptırılan denetimler üzerinden vergi kaybı, fatura vs amaçlı iyileştirmeler yapılması tamamen başka makamların işidir. Onların görevlerini TÜRSAB’ın üstlenmesine gerek olmamalıdır.
Cağdaş yaşam için çok önemli olan Cumhuriyetin ülkemize kazandırılışının 101. Yılını kutluyıorum.
Terönün her türlüsünü, her zaman her yerde lanetliyorum. ■