Mesleklerin iş yapma koşullarında zaman içinde değişimler görülebilir. İş yapma usullerinin de buna göre yeniden düzenlenmesi gerekir. Şüphesiz ki, taşımacılık da böyledir. Taşımacılık alanında birçok hususun değiştiğini görüyoruz. Bunlar içinde teknoloji, ekonomik koşullar, hizmet alanların beklentileri ve rakip modların durumları sayılabilir. Bunlara göre yolcu taşımacılarının özellikle de tarifeli yolcu taşımacılarının zorlandıklarını görerek bazı değişiklikler aramak uygun olur. Taşımacılıktan beklentilerde taviz olmadığı sürece bu değişikliklere itibar edilmelidir.
Yeterlilik durumu
Bir kişinin bir taşımayı yapabilmesi için o taşımanın gerektirdiği mali ve mesleki yeterlilikler ile mesleki saygınlığa sahip olması kanun gereğidir. Bunlardan taviz söz konusu edilemez. Ancak bu kişinin sahip olduğu yeterlilikler ile yapabileceği diğer taşımaları da yapmasının engellenmemesi gerekir.
Geçmişten bir örnek
B1 belgeleri tarifeli, B2 belgeleri tarifesiz olmak üzere yurtdışı yolcu taşımalarını yapma yeterliliğine sahip kişilere verilmiştir. Zamanla bu belgelere sahip kişilerin aynı türden taşımaların yurtiçi olanlarını da yapma yeterliliğinde oldukları kabul edildi ve bu hak onlara verildi. Buna göre bu belgeler yurtiçi taşımaları da yapabilir hale getirildiler.
Bir yeterlilik ölçüsü
Bilindiği üzere belgelerin başka bir belge ile değiştirilmesi mümkün. Eğer bir belgeyi verip ilave hiçbir şart aranmadan bunun yerine bir başka belgeyi alabiliyorsanız ilk belge ikincisinin yeterliliklerine sahip demektir. Yukarıdaki örnekle, B1 belgelerinin D1 yeterliliklerine, B2 belgelerinin de D2 yeterliliklerine sahip olması gibi. Acaba mevcut belgelerin kabul edilmesi gereken başka yeterlilikleri ve hakları olabilir mi?
----------------------
Yolcu taşımacılarının özellikle de tarifeli yolcu taşımacılarının zorlandıklarını görerek bazı değişiklikler aramak uygun olur. Gelin lüzumsuz korkulardan sıyrılıp taşıma düzeninde değişim yapma yolunu seçelim.
----------------------
Belge tanımları değişmeli
Bakanlığa B1 belgesini vererek B2 belgesi almak mümkün ve hiçbir şart istenmiyor. Aynı şey D1 belgesini verip D2 almak şeklinde de olabiliyor. Demek ki B1 belgesi B2 yeterliliklerine, D1 belgesi de D2 yeterliliklerine sahip. Öyleyse otobüsle yurtdışı tarifeli taşıma yapma belgesi olan B1’e, otobüsle yurtdışı tarifesiz taşıma yapma belgesi olan B2’nin taşıma hakları da verilmelidir. Aynı şekilde D1 belgesine de D2 belgesinin yaptığı taşımaları yapma hakkı teslim edilmelidir. Böylece B1 belgesiyle tüm yurtdışı taşımaların D1 belgesiyle de tüm yurtiçi taşımaların yapılması imkanı doğar. B belgeleri zaten yurtiçi taşımada yapabildiklerinden sadece B1 belgesi ile tüm taşımaları yapma imkanı doğar.
Sadece yurtiçi tarifesiz taşıma yapabilen D2 belgeleri ve hem yurtdışı hem yurtiçi tarifesiz taşıma yapan B2 belgelerinde bir değişiklik yok.
Böylece taşıtlar, duruma uygun tek belgeye kaydedilerek taşımalarda etkin bir şekilde kullanılabilir.
Taşıtların büyüklük değerlendirmesi
B2 belgelerinde her çeşit otobüs ile birlikte otomobil de kullanılabiliyor. B1 belgelerinde ise sadece belirli koltuk sayısının üzerindeki otobüsler ile otomobiller kullanılabiliyor. Ama küçük otobüsler kullanılamıyor. Bu ayrım kaldırılmalı B1 belgelerine de her büyüklükte taşıt kayıt ettirebilmelidir. D1 belgelerinde sadece 25 koltuktan büyük taşıtların kaydı yurtiçi taşımalarla sınırlı olarak sürdürülebilir. Keza asgari kapasiteyi oluşturacak B1 ve D1 belgelerinde en az 25 koltuklu olması da istenebilir.
Taşıtların mülkiyet durumu
Şüphesiz ki, asgari kapasiteyi oluşturacak taşıtlar özmal olacaktır. Keza taşımalarda kullanılacak otomobillerin de özmal olması sürdürülmelidir. Bunun dışında, sözleşmeli taşıt kullanımı şimdiki gibi mümkün olmalıdır. Ancak bir özmal taşıt karşılığı kaydedilebilecek sözleşmeli taşıt sayısı B1 ve D1’lerde aynı (3) olmalıdır. Yine B2 ve D2’lerde de aynı (2 veya 3) olmalıdır. Böylece bazı belgelerin daha fazla sözleşmeli taşıt kaydedebilme imkanı ortadan kalkacağından B1 belgesi olanın ayrıca D1 belgesi, D2 belgesi olanın da ayrıca B2 belgesi alma durumları ortadan kalkacaktır. Böylece her taşımacı sadece tek belge ile yetinebilecektir. Hatta her taşımacının sadece tek belge alabilmesi kural haline getirilebilir. Burada B1 ve B2 belgelerine fazladan kaydedilecek sözleşmeli taşıtlardan sadece bazılarının yurtdışı taşımalarda kullanılabilmesi gibi bir kısıtlama istenirse ayrıca getirilebilir.
İsim değişiklikleri
Yukarıdaki öneriler gerçekleştirilecek olursa Yönetmelikte önemli değişimler yapılacaktır. Örneğin; B1 ve D1 belgelerinin tanımları tarifeli değil tüm yolcu taşımaları şeklinde olacaktır. Yine B ve D belgeleri otobüsle yolcu taşıma belgesi değil yolcu taşıma belgesi olmak zorundadır. Zaten otomobil kaydına imkan verilmesi ile belgelerin anlamı otobüs belgesi olmaktan çıkmıştır.
B1 ve D1 belgeleri ile hem tarifeli hem tarifesiz taşıma yapılması söz konusu olduğunda bile bu belgelerle yapılacak tarifeli taşımalarda, tarifeli taşımalara ilişkin özel şartlar aranmaya devam edecektir. Bilet tanzimi, terminalden kalkış varış gibi.
Bitirirken…
Bu önerileri okuyanlar ilk bakışta her şeyin altüst edildiğini düşünebilirler. Aslında hiç de öyle değil. B1 ve D1 belgeleri niye tarifesiz taşıma yapamasın? D2 belgelerinde kullanılan belirli minibüs ve midibüs büyüklüğündeki taşıtlar neden D1 belgelerinde de kullanılamasın? Serbest olması halinde yolcunun çok olduğu büyük şehirlerarası taşımalarda küçük otobüs kullanılması gibi bir endişe yersiz değil midir? Taşımacı uygun olan her halde büyük otobüs kullanmanın avantajını bilmez mi? Bu yeni durumu D2’lerin haklarını D1’lere ve B2’lerin haklarını da B1’lere veriyorlar gibi görüp olası itirazlara hak vermemek gerekir. Birileri itiraz ediyor diye başkalarının hakkını engellemek düşünülemez.
Hatırlansın ki, D1 belge sahipleri istediği zaman D2’ci olabilirler.
Gelin lüzumsuz korkulardan sıyrılıp taşıma düzeninde değişim yapma yolunu seçelim.
* * *
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında çok önemli bir dönüm noktası olan 30 Ağustos Zafer Bayramı tüm ülkemize kutlu olsun. ■