Trafik kazaları ve bu kazalardaki kayıplar, ülkemizde ve dünyada çok büyük bir önem taşıyor. Dolayısıyla bunun üzerinde ne kadar durulursa yeridir. Tabii, kazaları azaltabilmek için kazaların nedenleri üzerinde durmak lazım. Neler kazaya neden oluyor, hangi unsurların kazalar üzerinde payı var?
Otobüsçüler, kazalara ilişkin konuşmalarında yol kusurlarına önem verirler. Yol kusurlarının önemli olmadığını söylemek mümkün değil, ama asli kusurlu insandır. Hepsinden insan sorumlu olduğu için. Tabii ki bütün kusurları yaratan insandır, yol kusurları dahil, ama burada kastımız, trafikteki insan. Yolcu, yaya veya sürücü olarak trafikte bulunanları kast ediyoruz. Tabii, konumuz taşımacılık olunca ticari araç sürücüleri şoförler esas oluyor. Burada yolcu ve yük ayrımı yapmak mümkün ise de özünde konular aynı. Sadece bazı farklar var. Birazcık şu etmenler üzerinde duralım.
Yaş konusu
Yaş, çok küçük yaşların yeterli olgunlukta olmama nedenini, istenmemesini anlayabiliriz. Keza yaşlıyken bazı yetersizlikler ve kayıplar olduğunu düşünebiliriz. Mevzuatımızda 26-65 yaş ayrımı yapıldı. Bu da eleştirilebilir, ama eleştirenler bir öneride bulunmalıdırlar. Şunu bir eleştiri olarak yapabilirler 65 yaşını geçen geçimini nasıl sağlayacak? Geçimini nasıl sağlayacağı önemli olmakla birlikte kazaya sebep olabilecekse bunu görmezden gelmek gerekir. (Havayolu kaptanlarında bu yaş sınırı 63).
Sağlık
Beden yapısı, beden sağlığı şüphesiz ki önemli. Özellikle sürücülükte etkin olan hususlarda tam sağlam olması istenmeli. Fiziki yeterlilik önemli. Bu nedenle sağlık konusunu göz ardı etmemek gerekir. Yeni mevzuatta belirli sürelerde sağlık taramasından geçmek gerektirilecekse de henüz bunun tam olarak uygulamaya girdiğini söylemek mümkün değil. Bir de ekmek parası veya bununla işime gideceğim diye gerekçelerle kişilere acımak ve rapor vermek gibi alışkanlıklarımız var, bunlardan vaz geçmeliyiz. Bunun sorumluluğunu bilmeliyiz. Bir de şunu söylemek gerekir ki, bir Psiko-teknik tutturuldu, önemli olabilir ama sağlığın içinde sadece parçadır. Önemli olan bu.
Eğitim
Geçmişte okur-yazar, ilkokul, ortaokul mezunu şartı sürücülerde arandı. Artan eğitimin daha iyi sürücü için az dahi olsa rolü olduğunu reddetmek mümkün değil. Bu nedenle ne kadar çok eğitim verilirse bir kişiye o kadar çok iyi sürücü olduğunu düşünebiliriz. Ancak başka bir amaçla eğitim almış bir yüksekokul mezununun sürücülük yapmak durumunda olması iyi sonuçlar yerine kötü sonuçlar verebilir, bir isteksizlik bir motivasyon kaybı getirebilir.
Mesleki eğitim
Sürücülük esas olarak kurslarda öğretiliyor. Bunun süresi ve kapsamı mutlaka yeniden değerlendirilmeli. Bunun içindeki saha çalışmaları yani pratikle mutlaka gözden geçirilmeli ve artırılmalı. Bir de yüksekokul mezunu sürücüler var, bunların başarısına ilişkin bir çalışma ben duymadım. Eğer olumlu bir sonuç elde edilmiş ise bu kaynağı arttırmak düşünülebilir.
Deneyim
Bazıları özellikle yolcu taşımacılığında, otobüsçülükte deneyimli sürücü derler. Bilmem kaç yıllık ehliyet sahibi olmaktan söz edilir. Ehliyetin alınıp yastık altında bekletilmesi deneyim kazandırmaz. Bu nedenle bu konuyu geçelim. Ancak kişi otobüs ehliyeti öncesinde başka bir ehliyetle veya otobüs ehliyeti aldıktan sonra bunun kapsamında yapabileceği başka bir taşıtı belirli bir süre kullandığında bunun daha sonra otobüs şoförü olmaya faydası olup olmayacağı üzerinde durulmalı. Tabii ki, küçük araç kullanımının, şehiriçi araç kullanımının, yük taşıtı kullanımının iyi otobüs sürücüsü yetiştirilmesinde olumlu etkisi olup olmayacağı üzerinde durulmalı. Bir de bazıları firmaya deneyimli otobüs şoförü alınmasından bahsederler. Bu gerçek anlamda iyi bir şeydir, ama bir başka firmanın otobüs şoförünü çalmaktan başka bir anlamı yoktur. Böylelikle sizin iyi sürücüleriniz olur, ama diğer firma iyi sürücüsüz kalır. Bu pek olumlu görülebilecek bir öneri olarak düşünülmemelidir. Tabii ki, herkes daha yüksek ücret ödeyerek iyi sürücüleri firmasında toplamak ister. Bu da onun hakkıdır, ama bu sektörün sorununu çözmez. Otobüs kullanımında deneyimli şoför yanında stajyer sürücülük uygulaması üzerinde mutlaka durulmalıdır.
Araç kullanma süreleri
Bununla ilgili mevzuatımız var, Avrupa mevzuatına da uyumlu. Ancak daha da geliştirilmesi mümkün mü? Katıldığım bir Portekiz-İspanya turunda 4-5 dil bilen bir sürücü bizi bir hafta tek başına gezdirdi. Araç kullanma sürelerine tam uydu. Burada günlük araç kullanma süresinin miktarı yanında belirli sürelerle molalar verme kuralını kendisine uyguladığını gördük.
Diğer taraftan araç kullanma süresinin tamamını 12 saat içerisinde doldurmak, diğer 12 saatte ise tam istirahatte olmak durumundaydı. Böylece o kısım bölünmeyecek, ertesi güne daha iyi başlayabilecekti. Bu türden örnekler değerlendirilebilir.
Denetim
Takograflar yoluyla belirli hususları kapsamak üzere önemli denetimler yapılıyor. Önceden otogar çıkışındaki denetimlerin üzerinde durulurdu. Burada zaten eksiği olan sürücü denetime gitmez, başka bir sürücü gider veya böyle biri görevlendirilir. Önemli olan yoldaki kurallara uymaktır. Bu da yoldaki denetimlerle sağlanabilir. Bunun için yollarda ani biçimde, beklenmedik yerlerde denetimlere çıkıp, aracı durdurmalı ve şoför iyi bir kontrolden geçirilmeli. Burada ehliyetsiz kişilerin başkasının ehliyeti ile araç kullanması, araç kullanma süresini aşan kişilerin başkasının ehliyetini takografa takması gibi bir sürü olumsuz durumlar görüyoruz. Bunların tespit edileceği çözümler mutlaka bulunmalı. Burada ehliyetini kullandıran da başkasının ehliyetini kullanan da ağır cezalar almalı. Bu bilerek işlenen kasti kusurdur, cezası ağır olmalıdır. Burada bu kişi geçimini nereden sağlayacak gibi birtakım saplantılara girilmemelidir. Yoksa kişi geçimi insan canından daha önemli görülmeye başlar.
Firma sorumluluğu
Mevzuatta işverenler, çalışanların kusurlarından aynen sorumludurlar. Hatalı yapılan bir işin sonucunda zarar doğduğunda “E, çalışan yapmış, bu onun kusuru, ben herkesi tek tek kontrol edemem ki” denilemez. Böyle bir işe talip olan, bu sorumlulukları taşımayı göze alacaktır. Aynı husus taşımacılıkta da geçerlidir. Aracın sahibi, sürücünün kusurlarından doğrudan sorumludur. Sözleşmeli araç sahipleri için de bu geçerlidir. Bir de sözleşmeli araç olması firmayı asla sorumluluktan kurtarmamalıdır. Hiç kimse bindiği aracın sözleşmeli veya özmal olduğunu bilmez ve bunu merak da etmez. Herkes firmaya güvenerek seyahatini seçer ve buna göre biletini alır. Bu nedenle yolcunun muhatabı firmadır ve firma her kusura karşı sorumlu olmalıdır.
Mesleki sorumluluk
İşin aslı yaptığın mesleğin sorumluluklarını taşımanın senin görevin olduğunu bilmekten geçer. İster taşımacı, ister araç sahibi, ister sürücü olun buradan para kazanarak geçiminizi sağlayıp yaşamak istiyorsanız bunun her türlü sorumluluğunu taşımaya hazır olacaksınız. Bunun ekmek kapınız olduğunu bilerek, kendinizi kontrol edecek ve kendinizi mesleğinize göre düzenleyeceksiniz. Eğer denetimlerden korktuğunuz için bunu yaparsanız, burada bir sonuca varmak mümkün değildir. Yani mesleki sorumluluk duygusu gelişmiş insanlarla ancak sonuca varabiliriz. ■