Ortak bir dil gerekli…

Gazetemizde çeşitli konular hakkında görüş açıklıyoruz. Başkalarının görüşlerini değerlendiriyor, beğeniyor veya eleştiriyoruz. Amaç, tabii ki daha iyiye ulaşmak, ancak bu tür tartışmalardan doğru sonuç çıkarmak için önce birbirimizi doğru anlamamız gerekli. Bunu “aynı dili konuşmalıyız” şeklinde ifade etmek de mümkün ama bu yanlış anlaşılabilir. Bu nedenle bir şeyi ifade ederken doğru anlatmak, başkalarının doğru olarak anlamasını sağlamak diye netleştirebiliriz.

Bir örnek

Otobüsle tarifeli yolcu taşımalarında, yolcular en azından kalkış ve varışta topluca belirli yerlerde iner veya binerler. Bunlara ne denir? Otogar mı, terminal mi? Otogarın ne olduğu, terminalin ne olduğu, bunların farklı olup olmadığı, farklıysa farklarının ne olduğu önemli. Herkesin aynı şeyi söylemediği, kastetmediği, anlamadığı kesin. 

İkinci olarak, bazılarının kullandığı “cep otogarı” kavramını düşünelim… Bu ne anlamda kullanılıyor? Herkesin anladığı, anlaması gerektiği düşünülüyor; halbuki değil. Bazıları adına konuşmayayım; en azından ben, anlamıyorum veya net anlamıyorum. Anlayanların tümünün doğru veya aynı anladıklarını da düşünmüyorum. Belli olan sadece şu ki, cep otogarı, cep telefonu gibi cebe girmiyor. Bir de cep otogarı varken cep terminali pek denmiyor. Buna nereden geldim? Gazetelerde, yolcu taşımalarında kombine taşımaların ve taşıma işleri organizatörlüğü benzeri konular gündemde de ondan. 

Kombine taşımacılığın yasasının istendiğini okudum. Amacını ve anlamını bilmediğim için bana garip geldi. Acaba neyin yasayla düzenlenmesi isteniyor? Acaba kombine taşımacılık kavramından aynı şeyi anlıyor muyuz? Ben anladığım şeyi anlatmaya çalışayım.

Kombine taşıma, iki nokta arasında sadece bir taşıma modundaki (karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu) bir taşıma veya aynı moddaki iki veya daha fazla taşımayla gidilmemesi/gidilememesi halinde birden fazla modun kullanılması demek değil mi? Yani, en azından iki farklı taşıma modundaki iki farklı taşıma ahali. Konumuz karayolu olunca, karayolu ile birlikte havayolu, demiryolu veya denizyolu modlarından birinin de kullanılması. Hangisinin önce veya sonra olduğu önemli değil.

Örneğin, uçak ile gelen yolcuların başka bir ara vasıta ile otogar veya terminale gelip otobüse binmesi veya bunun tersi şeklindeki taşımalar kombine taşıma değildir. Kombine taşıma olabilmesi için birinden diğerine geçişin aynı yerde olması gerekir. Havalimanında uçaktan inip otobüse veya otobüsten inip uçağa binmek gibi… Aynı şeyi otobüs-vapur, otobüs-tren bağlantıları için de söyleyebiliriz. 

İşin özü…

Önce yukarıdakilerde anlaştık mı? Anlaşamadıysak devam etmeye gerek yok. Anlaştığımızı düşünüp devam edelim. Uçağın, trenin, vapurun otobüs otogar veya terminaline gelmesi mümkün olmadığına
göre bu geçiş havalimanında, tren istasyonunda veya deniz limanında olacak. Peki, bunun engeli veya zorluğu var mı? 

Önce belirtelim ki, liman veya istasyon bir belediye sınırları içindeyse buradan aynı belediyenin sınırları içindeki bir noktaya yolcu götürmek belediye yetkisinde. Eğer liman veya istasyon dışarıdaysa veya gidilecek yer belediye dışındaysa UDH Bakanlığından izinli taşımacılık söz konusu. 

Bir otobüsün liman veya istasyonda yolcu almasının veya indirmesinin engeli var mı? Turizm taşımacı veya grup taşıması olduğunda engel yok gibi… Havalimanı, istasyon veya deniz limanı idaresinin yer göstermesi yeterli. Tek tek yolcu taşınacaksa iş değişir. 

Herkes buralarda bir otobüs firmasından bilet alıp otobüse binebilir mi? Bu durumda, orası otobüs otogarı veya terminali gibi çalışmış olur. Halbuki buranın T1 veya T2’si yok. Yani, buradan kalkış-varış yapılamaz. Şartları sağlayıp T1-T2 alınırsa sorun yok ki, hayli zor. Akla gelebilecek çözüm terminal şartı alınmadan buradan otobüs kalkış-varışına izin verilmesidir. Tabii, bu hak herkese olmalıdır. Acaba otobüsçüler buna razı mı? 

Mevcut durum

Konuya ilişkin genelgeler var. Bunlarda, isteyen herkesin terminal şartı aranmadan buradan sefer yapma izni yok. Sadece belirli yolcuların taşındığı hal için izin var. Bu da uçak-otobüs, tren-otobüs, vapur-otobüs seyahatlerinin uygun, adeta ortak biletle yapılması hali… Aldığınız biletle THY’den inip A turizmin otobüsüne, Pegasus’tan inip B turizmin otobüsüne, Onur Air’den inip C seyahatin otobüsüne, Atlas Jet’ten inip D birlik otobüsüne binmek gibi… Tabii, İDO’dan inmişseniz İDO’nun adeta partneri olan F turizmin veya G seyahatin otobüsüne bineceksiniz. 

Ya buna razı olacaksınız veya isteyen binsin diyeceksiniz. Herhangi bir uçak bileti gösteren, bilet alıp var olan herhangi bir otobüse binsin derseniz olmaz. Kimisi eski bilet gösterir, kimisi varsa metro biletini, kimisi de nüfus cüzdanını ve otobüse biner. Havalimanına gelirken ise hiçbir şey sorulmaz. 

Şimdi, kombine taşıma ile neyi kastettiğinize, nasıl bir taşıma istediğinize karar verin; bunun yasası gerekiyorsa o zaman yasa isteyin. 

Otobüsle tarifeli taşımacılıkta, taşımacı dışında acentesinden faydalanarak taşımaya katılabilirsiniz. Yük taşımacılığında ise acente dışında bir de komisyonculuk var. Otobüsçülükte komisyonculuk yasak. Bakmayın acente payına komisyon denmesine. Yük taşımacılığında bir de taşıma işleri organizatörlüğü var. Burada, organizatör karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu taşımacılarının taşıma imkanlarını kullanarak taşımaları yaptırıyor. Kendisinin bunlardan hiçbir taşımayı yapma kapasitesi veya belgesi olması gerekmiyor. Kendisi taşımacı değil yani. Böyle olunca diğerleriyle ortak taşıma da söz konusu değil. Üstlendiği işi yetkili taşımacılar üzerinden gerçekleştirir. 

Komisyonculuğun olmadığı yolcu taşımacılığında taşıma işleri organizatörlüğü olabilir mi? Bence hayır. Öncelikle taşınması gereken büyük bir yolcu kitlesi lazım. Belki ihalesi yapılan asker taşımaları böyle bir organizatörün işi olabilir. Yani organizatör büyük taşımaları gerçekleştiren büyük müteahhit gibi… 

Bilmem anlatmaya çalıştığım iki kavramda anlaşabildik mi? 

Yeni Havalimanına Otogar

Yazının konusu terminaller değil, ama bir şeyi sırası gelmişken belirteyim: İstanbul’da mevcut liman ve istasyon altyapıları isteyen herkesin tarifeli otobüs seferi yapmasına imkan verecek bir terminalin açılmasına müsait ve yeterli değil. Turizm taşımaları bile zor yapılıyor. Yeni ve büyük havalimanında turizm otobüsleri için yeterli yer ayrılmasının ötesinde tarifeli sefer yapılabilecek bir T1 belgeli terminal de düşünülmeli. Böylece burası ile uzak yerlerin bağlantısı kurulur, uçak yolcusu olmayanlar dahi kombine şartına tabi olmadan buraya gelip otobüsle seyahate çıkabilirler. ■