Son günlerde, bazı terminallerin ücretlerine zam yapıldığı haberleri dikkat çekti. Ben de, bu haftaki köşe yazımda, bu hususa yer vermek istiyorum. Aslında konu eski ama önemli bir konudur. Otogar ücretleri, otobüs işletmeciliği maliyetleri içinde çok önemli bir yer tutuyor. Hatta akaryakıt ücretlerinden sonra ikinci sırayı alıyor. Bu nedenle, üzerinde ne kadar durulsa yeridir. Öncelerde çok ilgi gösterilen otogar ücretleri son zamanlarda biraz unutuldu, unutturulmak istendi.
Bazı sivil toplum örgütleri artık terminal ücretleri konusunda görüş belirtmiyor, tepki vermiyor. Keza sektör sorunları üzerinde görüş belirten bazı kişiler de bu konuyu görmezden geliyor. Ama bu da konunun önemsiz olduğu anlamına gelmez. Bu nedenle üzerinde önemle durulması gerekli...
Bazı sivil toplum örgütleri artık terminal ücretleri konusunda görüş belirtmiyor, tepki vermiyor. Keza sektör sorunları üzerinde görüş belirten bazı kişiler de bu konuyu görmezden geliyor. Ama bu da konunun önemsiz olduğu anlamına gelmez. Bu nedenle üzerinde önemle durulması gerekli...
Özel terminal konusu
Öncelerde, terminaller, sadece belediyeler tarafından işletilirdi ve belediyeler tarafından da belirlenen ücretler tahsil edilirdi ki, bu ücretler genellikle daha düşük ücretler olurdu. Zaman içinde, bazı belediyeler ülkemizdeki özelleştirme rüzgarından hareketle, bazı terminalleri özelleştirme yoluna gittiler. Bazıları da bunu yaptırıp, işletme şeklinde özelleştirme yollarını buldular. Böylece terminaller bazı kişiler için önemli bir gelir kapısı oldu. Buna otobüsçüler de dahil oldu, yani otobüsçüler de taşımacılık yerine terminal işletmeciliği ile gelir kazanma yoluna gittiler. Önceden otobüsçülerin karşısında olan terminal işletmecileri, böylece otobüsçülerin içine girmiş oldu. Bu önemli bir problemdi. Keşke hepsi belediye tarafından işletilebilseydi. Bugün terminal ücretlerine özel terminaller nedeniyle ses çıkarmayan sivil toplum örgütleri ve kişiler sadece belediyeler tarafından işletilme halinde -bugünkü ücretin yarısı bile alınsaydı- ben eminim ki, çok büyük tepki gösterirlerdi. Hele küçük bir zam yapılsaydı, ona da tepkileri fazla olurdu: Terminali protesto edelim, girmeyelim, belediyeye yürüyelim gibi tepkiler verirlerdi, ama buna rağmen yine de belediyece işletilme halinde bu ücretlerin makul olduğunu kabul etmek gerekir.
Öğrendiğime göre, Alibeyköy Terminali’nde alınan ücretler de 10 liradan 14 liraya çıkmış. Belki başka zamları görmeyen otobüsçüler, yine buna tepki verme yolunu seçebilirler.
Mevzuat yönü
Bilindiği üzere, ülkemiz ilk kez bir Taşıma Kanunu’na ve tüm hususları kapsayan bir Taşıma Yönetmeliği’ne kavuştu. Bunun pek çok olumlulukları olduğunu ben de ifade ettim. Ama abartmama da gerekiyor. Özellikle de eksik yönlerini mutlaka belirtmek gerekiyor. Yeni mevzuatın en çok övündüğü konulardan birisi de terminalleri düzenlemiş olmasıydı. Aslında Kanunda düzenleneceği belirtilmese de Yönetmelik ile bu düzenlemeler yapıldı. Peki ne sonuç verdi?
Öncelikle terminallerle ilgili konu mevzuatta, birinci olarak, taşıma unsurları içinde yer alıyor.
Öncelikle terminallerle ilgili konu mevzuatta, birinci olarak, taşıma unsurları içinde yer alıyor.
Burada da iki önemli husus var. Birisi; özel terminal yapıp, işletebilme hakkı veriyor. Ama Yönetmeliğin bunu vermesi yetmiyor. Bugüne kadar hiçbir kimse, kendisine ticari olarak işletebileceği bir özel terminal yapamamıştır. Yaptıkları, sadece kendi araçlarının faydalanacağı; ticari mahiyet taşımayan, para kazanma amacı gütmeyen, kendine hizmet veren terminallerdir sadece. Bunun dışındaki özel terminaller ancak belediyelere ait terminallerin işletilmesi şeklinde olmuştur diyebiliriz. Dolayısıyla özel terminal işletmeciliği hakkı verilmesinin pek büyük bir sonucu olmamıştır. Bu da önemlidir... Şüphesiz, yeterli bir terminalin nasıl olacağı tanımlanmış, tarif edilmiştir. Peki, buna uymayan terminallere ne olmuştur? Yetki belgesi verilmemiştir. Yetki belgesi verilmeyince ne olmuştur? Onlar terminal bulunmayan yerlerdeki kalkış ve varışların düzenlenmesine ilişkin husus kapsamında yine kullanılmışlardır. Dolayısıyla bu hususun da çok önemli bir sonuç verdiğini söylemek mümkün değildir.
Terminallerle ilgili bir başka düzenleme terminallerle ilgili maddelerdedir. Bunlar terminallerin kullanımını zorunlu hale getirmiş, tüm indirme bindirmeleri neredeyse terminallere yönlendirmiştir. Nasıl olduğu belli olmayan bir ara durak bulunmakla birlikte neredeyse belediyelerin özel izin verdiği indirme bindirme noktaları dışında tüm indirme bindirmelerin terminallerde yapılması zorunluluğu vardır. Bir de terminal bulunmayan yerlerde ne olacağı, demin de ifade ettiğim gibi belirtilmiştir, ama çokça bir çıkış yolu değildir.
Yer bulunmaması halinde yapılacak uygulama vardır -ki bu da yine pek bir çıkış yolu sağlamamaktadır.
Terminal işletmeciliği
Yönetmeliğin en önemli kısmı belki de terminal işletmeciliği bölümüdür. Burada öncelikle, bir maddede terminal işletmecilerinin yükümlülükleri çok geniş olarak belirtilmiştir Ancak terminallerin bu yükümlülükleri yerine getirecek şekilde işletilip işletilmedikleri tartışma konusudur. İsteyenler yönetmeliğin 63’üncü maddesindeki terminal işletmeciliğindeki yükümlülüklere bakıp, bunların hangi ölçüde ne ölçüde yerine getirildiğine kendileri karar verebilirler.
Terminal ücretleri
Yönetmeliğin en önemli düzenlemesi bu madde olarak görülebilir. Burada da dikkati çeken iki husus vardır. Birisi. terminallerin çıkışlarında yolcu taşımada kullanılan otobüslerden makul bir ücret alınabileceğidir. İkincisi ise terminallere yolcu getiren özel araçlarla ilgilidir. Özel araçların da 25 dakikaya, bazı hallerde de 50 dakikaya kadar ücret ödemeyeceği; bundan sonra otopark ücretinin de makul olacağı belirtilmiştir. Şimdi, Bakanlığa şunu sormak isterim: acaba bu 25 dakika ve 50 dakika kuralı uygulanmakta mıdır? Uygulanmıyorsa, niye uygulanmıyor? Bu kural Yönetmelik'e uygulanmak için konulmamış mıdır? Bakanlık koyduğu kuralın yeterince takipçisi midir?
İkinci ve en önemli soru alınan ücretlerin makul olup olmadığıdır. Bu otopark ücreti için de geçerli olmakla birlikte en çok da otobüs çıkış ücreti için önemli bir sorudur. Şimdi, Bakanlığa yine şu soruyu sormak isterim: Terminallerde alınan çıkış ücretlerini Bakanlık makul görüyor mu? Vaktiyle yazmıştım; herkesin makulü kendine. Makulle ölçü olmaz, ama ben söylüyorum: benim makulüme bu ücretler uymuyor. Bakanlığın makulünü bilmiyorum, merak da ediyorum. Bakanlığın makulü açısından da bu ücretlerin durumunu öğrenmek istiyorum.
Eğer makul bulmuyorlarsa, Yönetmeliğe aykırılığı gidermeleri gerektiğini hatırlatmak isterim.
Herkesin Bayramını en içten dileklerimle kutluyorum. ■