Karayoluyla yolcu taşımacılığı (aslında bütün sektörler, buna eğitim, sağlık gibi zorunlu alanlar da dâhil) internet olmazsa işini kaliteli ve müşteri odaklı yapamaz. Eskiler bilir, uzun yol otobüsleri ara duraklardan yolcu alacağı zaman epey bir sıkıntı yaşanırdı; toplanan ‘ördek’ ile sonraki duraktan binecek yolcu mükerrer olabiliyor ve yolcular ‘senin-benim’ kavgası yaşıyordu haklı olarak. Buna benzer daha çok sorun vardı ya, bu örnek yeterli, yaşı yetenler gençlere anlatsın.
Ne zaman ki, internet geldi, mükerrer bilet sorunu bitti. Cep telefonlarıyla da, otobüsün nerede kaldığı, hangi saatte ulaşacağı netleşti. Otobüsçüler açısından bir de boş koltukla seyahat sorunu sona erdi. Yani, artık interneti ve cep telefonunu karayolu yolcu taşımacılığı sektöründen çıkaramazsınız. Sağlıktan, eğitimden, ticaretten, iş alanlarının hemen hepsinden de çıkaramazsınız.
Dünya için söylenebilir, ama bizim ülkemiz için bunu söyleyebilmek pek mümkün değil. Çünkü siyasi erk, rakibinin etkisini kırmak, iletişimini baltalamak için internette bant daraltıyor, hızını kısıyor ve bunun neye mal olacağını hiç düşünmüyor. Sadece otobüsçüler değil ihracatçılar, ithalatçılar, internet üzerinden ürün ve mal pazarlayanlar ile alanlar gibi fatura ödeyecekler, vergi verecekler de mağdur oluyor. Bu üç gündeki ekonomik zararın boyutunu hesaplayabilmek kolay olmadığı gibi bu zararın yansımasının boyutlarını saptayabilmek de zor; giderilmesi için harcanacaklar da cabası.
Bu sorunun zarar yazmaması için yapılacak bir şey var: VPN kullanmak.
“Sanal Özel Ağ” anlamına gelen VPN, devletin yasakladığı sitelere girmek (öğrenciler çok iyi biliyor hangileri olduğunu), uygunsuz filmler izlemek, oyuna dalmak için kullanılıyor. Sosyal medya için de geçerli bu ağ. Facebook, Twitter (artık X), Instagram vb. mecralar yasaklandığında yasakları kırabilmenin yolu. Sadece muhalefeti engellemek amacıyla iletişimi kısıtlarsanız, olan kurallara olur; herkes VPN ile dünyanın bir başka ülkesi üzerinden (dolayısıyla IP adresine de ulaşamayacağınız için birçok yasa dışılık da söz konusu olacaktır) yine işini sürdürecektir.
VPN edinmek (işyerleri, fabrikalar, hatta yaşlı annem için bile) çok basit. Bir VPN indiriyorsunuz, yollar açılıyor önünüze, hem de sonsuza kadar. İki ‘tık’ yetiyor yani.
Peki, zararı yok mu bu VPN’in? Olmaz olur mu? Var tabii… Öncelikle işinize uygun VPN seçmek zorundasınız. Şifrelemesi ne kadar güvenli, bilmeniz sizin yararınıza. Kimlik koruması var mı, sızıntı koruması, dijital saldırılara karşı koruması ne kadar güçlü? Olası yanlışlar nedeniyle çıkabilecek sorunlara karşı güvence veriyor mu? Teknik destek var mı?
Paralı ve parasız (herkese açık) VPN’ler arasında da farklar var kuşkusuz. Ücretsiz VPN’e ne kadar güvenebilirsiniz? Şirketinizin veya kişisel bilgilerinizin ortalığa yayılması (dijital sahtekârlıkların nelere yol açtığını hemen her gün haberlerde görüyoruz) sizi zor durumda bırakabilir. Benim önerebileceğim; VPN hizmet sağlayıcısının (aman, ince eleyip sık dokuyun ve her şeyi sorgulayın) kayıt tutmaması. En azından içiniz rahat olur.
Ancak, yinelemekte ve belirtmekte fayda var: Hiçbir iktidar toplumsal muhalefeti böyle bir uygulamayla sindiremez, en çok zararı da kendisi (ekonomi, hizmetler, ticaret) görür. Hukuksuzluktansa, adaletsizliktense, savaştansa şeffaflık ve hoşgörü sorunların çözümünü hızlandırır.
Çocukluğumuzun “Şeker”, günümüzün “Ramazan” bayramı kutlu olsun. Hepimiz gönlümüzce yaşayalım, yasaksız, sansürsüz, art niyetsiz, ön yargısız. ■