2017-08-28 13:09:21

Yeni terminal anlayışı

Dr. Zeki Dönmez

zeki.donmez@tasimadunyasi.com 28 Ağustos 2017, 13:09

Havalimanı işletmecilerini havalimanlarından tarifeli otobüs seferi yaptırma izninin verildiği Yer Hizmetleri Yönetmeliği Değişikliğini eleştiren bir yazı yazmıştım. Bu eleştirimin özü, bu izinlerin karayolu mevzuatına uyacağı söylenmesine rağmen özünde mevzuata aykırı olduğu ve çift başlı karayolu otoritesinin yaratılacağı idi. 

Daha sonra, bunun devamı olarak BURULAŞ’a Sabiha Gökçen-Bursa seferi yapma izninin verildiğini ve bunun uygun olmayacağını veya olmayabileceğini yazdım. Şimdi BURULAŞ’ın açıklamaları elimizde ve buna göre bir kez daha bu konu üzerinde durmak gerekiyor. 

Burada belirtiyorum ki, BURULAŞ benim problemim değil, bir örnek olarak bunu ele alıyorum. BURULAŞ’ın D1 yetki belgesi olduğunu ve hattının da bu belgeye kayıtlı olduğunu öğrendik. Bunlar iyi, bir de iznin daha öncekiler gibi valilik veya bakanlık izni olmadığını öğrenmiş bulunuyoruz; bu husus çok önemli. İznin valilik veya bakanlıkça verilmesi gibi bir mevzuat yok. Ancak havalimanı işletmecisince verilmesi beğenmesek de bu Yönetmeliğe en azından uygun ve bu yönüyle doğru…

Cevapsız sorular 
Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü, D1 belgesini isterken mutlaka zorlanmıştır. Adı geçen seferlerin en azından bir ucu T yetki belgeli firmadan yapılmıyor. Başka bir firma da benzer hatlar ve izinler talep ederse ne olacak?

Tek firma konusu
Eleştirdiğim Yönetmelik her hat için bir otobüsçüye taşıma izni verilmesini öngörüyor. Karayolu mevzuatına uyma zorunluluğu daha burada delinmiş oluyor. Zira karayolu mevzuatı serbest piyasa esasını öngörüyor. Baştan aykırı olan bu durum, şimdi hayata geçmiş oluyor. İkinci olarak, bu tek firmanın nasıl seçildiği veya seçileceği… Bunun fırsat eşitliğine aykırı olduğunu pekala iddia edilebilir, dedikodular da çıkabilir. 

Kombine değil 
Yapılan açıklamada seferlerden faydalanabilmek için yolcu olma şartının aranmadığını öğrenmiş bulunuyoruz. Bu da bu seferlerin havayolu-karayolu kombine taşıması olmadığını gösteriyor. Şu da bilinmeli ki, kombine taşımalar ile ilgili kısıtlar çok fazla idi.  Otobüs seferlerinin havayolu taşımacısı ile sözleşme yapması onun yolcusu olması, kombine taşımacılarını zorlayan havayolu yolcularının firmanın anlaştığı otobüs ile seyahat etmesi bileti havaalanında almak üzere otobüse binememe, karşılayıcı, uğurlayıcının binememesi gibi birçok zorluk vardı. Şimdi kombine olma mecburiyetinin kaldırılması işi kolaylaştırıyor. Bu taşımaların başarı şansını artırıyor.

Entegrasyon 
Seyahatler nadiren bir yolculukla biter. Çoğu zaman aynı moddan veya diğer modlarla ikinci bir seyahat daha gereklidir. Burada entegrasyon olabilmesi için demiryolları hava veya deniz limanının otobüs terminali ile hepsinin aynı yerde olması gerekir. Bu, çoğu zaman zor hatta imkansızdır. Ancak bunlar arasında bağlantı kurularak ara bağlantılarla iş çözülür, ama bu da işi zorlaştırır. Ama karayolu taşımacısının yani otobüsün diğerlerinin bulunduğu yere gitme avantajı var. Bu da karayoluna kolaylık sağlıyor, bu yönüyle de faydalı bir iş denilebilir. 

Terminal şartına uyum 
Tarifeli seferlerin yetki belgeli terminallerden yapılması zorunludur. Bu terminaller de çoğu zaman büyük şehirler dahil tek. Buralarda hizmet veya fiyatta rekabet yok. Üstelik bu tek terminale yolcuların erişmesi de hayli zor. Bu, zaman ve para kaybı demek ve karayolu taşımacılığına zarar veriyor. 

Şimdi havalimanında sefer yapılması, belediye terminalleri dışında ikinci bir seçeneği gündeme getiriyor. Otobüs artık terminaline girmeden havalimanına gidip buradan sefer yapabilecek, yolcular da buradan seyahatlerine başlayabilecekler. Bu seçenek birazcık rekabet getirebilir. Ancak havalimanlarından sefer yapılmasında; kanun ve yönetmelikteki terminal zorunluluğuna pek uymadığını görüyoruz, bunu uyumlu hale getirmek gerekir. 

Demiryolu garı ve hava veya denizyolu limanı gibi yerlerde yetki belgeli terminal şartı aranmayacağını; işletmecinin göstereceği yerlerden sefer yapılabileceğini Yönetmeliğe eklemek bu sorunu çözebilir. 

Olası itirazlar
Belediye veya özel kişiler tarafından işletilen terminaller bundan zarar görebilirler. Henüz bir başlangıç olsa da zamanla bunların yaygınlaşmasıyla bu zarar büyüyebilir. Bu nedenle de bu düzenlemeye terminal işletmecileri karşı çıkacaklardır. Bunun da en önemli savunma noktası taşıma güvenliği olacaktır. 

Yetki belgeli terminallerde ‘polis kontrolü var, uygun olmayan taşıt ve sürücülerin çıkması mümkün değil’ şeklinde. Şunu unutmamak lazım, artık yolcu taşımacılığının yüzde 80’i tarifesiz seferler şeklinde yapılıyor ve bunlar terminal denetimine de tabi değiller. Sadece yollarda denetleniyorlar. Böyle olunca grup taşıması yapan otobüslerin diğerlerinden daha üstün olduğunu söylemek mümkün mü? Bence değil. 

Yaşadığımız birtakım olaylar bu iddiayı geçersiz kılıyor. Hatta zaman zaman tersini düşündürüyor. Bu yönüyle terminallerdeki kontrolü çok önemsemeyip tüm taşıtlar için yollarda denetlemeyi esas alan bir sistem geliştirmek lazım. Taşıma güvenliğini terminalde değil başka noktalarda aramak gerekir. 

Yeni yaklaşım 
Ben yolculara kolaylık getirilmesinden yanayım. Bu nedenle karayolu terminallerinden her havalimanına sefer yapılabilmesini desteklerim. Tabii, bununla uygun mevzuat olması veya yaratılması şartıyla. 
Burada işlerin tamamının Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğünce yürütülmesi önemli. Bir de isteyen herkesin serbest rekabet esasıyla bu hatlara girebilmesi gerekir. Aksi takdirde firma seçimleri hep tartışmalı hale gelecektir. Hatta öyle olacak ki, bir firma bir havalimanınından yapılacak tüm seferlerin iznini alıp orada tek tabanca çalışmak isteyebilir. Bu rekabetsiz durum hoşuna da gidebilir. 
Ama bu pek de uzun olmaz. Bakarsanız, bu işte büyük paralar dönebilir, hatta hatlar veya firmalar ihale yoluyla belirlenebilir. Eğer istenen bu değilse buralar mutlaka rekabete açılmalı, bütün taşımacıların faydalanabileceği terminal özellikli alanlar yaratılmalıdır. Böylece yolcular ve taşımacılar belediye terminallerine mahkum edilmemiş olur. Bu konu üzerinde durulmaya değer. Şimdilik bu kadarla yetinelim. 
Herkese kazasız iyi bayramlar dilerim. ■
Sitemizden en iyi şekilde faydalanmanız için çerezler kullanılmaktadır.