Geçenlerde otellerin müşterilerine kendilerinin transfer hizmeti vermeleri ile ilgili bir yasal düzenleme haberi duyuldu ve ses getirdi. Turizmi Teşvik Kanunu teklifi içerisinde yer alan bu düzenlemenin TBMM Genel Kurulu öncesi yapılmakta olan komisyon görüşmelerinde, bir önerge ile bu hususun tekliften çıkarıldığını duyduk. Şimdi önemi kalmamış diye geçiştirmemek, bununla ilgili olumlu ve olumsuz görüşleri belirtmek bence büyük önem taşıyor. Teklifin metnini görmedim. Ama bu yazı için de önemli değil. Ben teklifte yer alıp almadığına bakılmaksızın düzenleme ile ilgili tüm hususlara ilişkin görüşlerimi belirteceğim.
Teklifin yeri uygun değil
Özellikle turizm taşımalarında turizme özel kavramlar kullanılarak adeta bir kutsallık kazandırma, karşı tarafı etkileyerek kandırma havası vardır. Bu husus özellikle yabancı dilde kelimeler kullanma şeklinde pek çok uluslararası faaliyette karşımıza gelir. Burada ifade edilen sözüm ona ‘büyük kavram’, transfer. Adının bu olması bunun bir taşıma olduğu gerçeğini değiştirmez. Bu kelime yolcunun uçaktan veya diğer ana taşıttan indiği nokta ile otel, tesis arasında taşınacağını ifade ediyor. Yani özü bir taşımadır. Taşımanın transfer olması da bu gerçeği değiştirmez. Tüm taşımalar Taşıma Kanunu ve taşımalarla ilgili diğer kanunlara tabidir ve bu kural delinmemelidir. “Ama bu, turist taşımasıdır. Turizmi ilgilendirir” derseniz tehlikeli bir yol açılır. O zaman öğrenci taşımacıları Milli Eğitim Bakanlığı’nın, gıda ve tarım ürünü taşımaları Tarım Bakanlığı’nın, akaryakıt taşımaları Enerji Bakanlığı’nın ithalat-ihracat taşımaları Ticaret Bakanlığı’nın, sanayi malları taşımaları Sanayi Bakanlığı’nın alanına girer. Tabii Ulaştırma Bakanlığı’nı kapatmak gerekir.
Şu husus önemlidir. Bir torba kanunda Taşıma Kanunu’na eklenmek üzere turizm taşıtları ile ilgili bir düzenleme olabilir. Ama bu durum diğer yanlışlara imkan vermez. Burada son olarak şu hususu belirteyim. Turizm gruplarının taşınması düğün, cenaze, spor, turistik olmayan geziler dahil her türlü grup taşımalarının sadece bir türüdür. Belki dış turizmdekiler döviz girdisi açısından biraz daha önemlidir, o kadar. Dolayısıyla diğer grup veya etkinlik taşımalarıyla turizm taşımaları aynı esasla yapılmak zorundadır.
Belge/izin şart
Otomobillerle yapılan ve ticari olmayan yolcu taşımaları dışındaki her türlü taşımanın mutlaka bir belge veya izin ile yapılması zorunluluktur. Dolayısıyla bir taşımadan söz ederken hangi belgeyle yapılacağı ilk soru olmak zorundadır.
İliçi/ildışı ayrımı
İstanbul’u esas alacak olursak adı geçen taşımalar, İstanbul veya Sabiha Gökçen ile İstanbul Büyükşehir sınırları içerisindeki bir otel veya bu ilin dışındaki bir otel arasında olabilir. Eğer iliçindeyse bu taşıma belediye mevzuatına tabidir. Böyle olmayıp Tekirdağ, Kocaeli veya Sakarya’daki oteller söz konusu ise bu taşımalar Bakanlığın illerarası taşıma mevzuatına tabi olacaktır. İstanbul’un büyükşehir olmaması hali gibi büyükşehir olmayan illerde belediye alanı içindeki taşımalarda yine belediye belgesi veya izni belediye alanı dışına çıkan iliçi taşımalarda ise Bakanlık izni gerekecektir.
Taşıma ticari mi?
Bu taşımalar ücret karşılığı mı olacak, yani kazanç amaçlı, ticari amaçlı mı olacak, yoksa ücretsiz para amacı olmayan taşımalar mı olacak? Ücret karşılığı yapılacaksa, yani ticari taşıma söz konusuysa diğer taşımalardaki ticari taşıma esaslarına tabi olmak zorundadırlar. Ücretsiz ise durum farklı. Otobüs firmalarının ücretsiz şehiriçi yolcu taşımalarında olduğu gibi müşteri taşıması olarak görülebilir. Bunun için otomobillerde serbestlik var. Diğerlerinde yine izin gerekiyor.
Hangi belge gerekir
Kullanılacak transfer yani taşıma aracı otomobil olacaksa illerarası ticari taşıma için A belgesi ve bunun şartlarına göre taşıma yapılması gerekir. İliçi olanlar ise iliçi ticari taşıma esaslarına tabi olmak zorundadır. Ticari değil iseler otomobille ticari olmayan taşıtlar için hiçbir şart yoktur. Bunun için herhangi bir kanun veya düzenleme gerekmez. Otobüs söz konusu ise illerarası taşımalar için B2-D2 belgesi ile taşıma yapılmalıdır. Otobüsle iliçi ticari olduğunda ise durum biraz daha karışıktır. Ama yine B2-D2 ile bu transferler yapılabilir. Kanunlardaki veya yönetmeliklerdeki belge düzenini beğenmeyenler önce bunu değiştirmek için çabalamalıdırlar.
Taşıtlar ticari mi, özel mi?
Eğer yapılacak taşımalar ticari, yani para karşılığı ise bunların özel araçlar yani özel otomobil veya otobüs ile yapılması mümkün değildir, ticari araç gerekir. Özel otomobil hatta özel otobüs ile yapılacak ticari taşımalar, bu taşıtlarla belge alınamayacağı için korsan dediğimiz türden taşıma olurlar.
Herhalde böyle bir taşımayı meşrulaştırmak düşünülmemiştir. Taşımalar ticari yani para karşılığı değilse bunlar özel otomobiller ile yukarıda belirttiğim gibi hiçbir şarta tabi olmadan yapılabilir. Yeter ki, ücret alınmasın. Otobüs için ticari olmayan taşımalarda bile izin gerekir. İliçi taşımalarda belediyelerden ücretsiz taşıma izin belgesi alınması gerekecektir. İllerarası olduğunda ise buna uygun bir belge yok. B3 ve D3 akla gelebilir, ama bunlarla sadece personel taşımaları yapılabileceği tanımında belirtilmektedir. Bu fırsattan istifadeyle B3 ve D3 belgeleri ile taşımacının kendi personelinin yanı sıra kendi müşterilerinin ücretsiz olarak taşınmasına da izin verilmelidir. Yine buna personel aileleri ve öğrencileri dahil her türlü sosyal yardım amaçlı ücretsiz taşımalar da dahil edilmelidir. Gerekirse ücretsiz taşımaları açıklayan, düzenleyen bir genelge de yayınlanabilir. Bu kapsamda yeni üretilen taşıtların testi veya tanıtımı amaçlı seyahatlerin de ele alınarak bunlara da bir yol açılmalıdır.
Otomobille yolcu taşımalarında bazı yetersizlikler olduğunu düşünüp bu konuda görüş ve önerilerimi daha önce yayınlamıştım. İsteyen bakabilir.
Bu konudaki düzenlemenin teklif metninden çıkarılmasına ilişkin önergeyi ve gerekçesini bu yazıyı hazırladıktan sonra öğrendim. Teklifin belediye alanlarındaki taşımalarla ilgili olduğunun da anlaşıldığı aşağıdaki önergeyi ve bunun gerekçesini okuyarak benim değerlendirmelerimle mukayese edebilirsiniz. ■